مولوی اسحاق مدنی از علمای شناخته‌شده اهل سنّت، در زمره اعضای شورای عالی مجمع تقریب مذاهب اسلامی و از همراهان و مراودان زنده‌یاد آیت‌الله محمدعلی تسخیری به‌شمار می‌آید. وی در گفت‌وشنود پی‌آمده، علل عدم تحقق کامل پروژه تقریبی آن بزرگ را بررسی کرده است
پایگاهاطلاعرسانیپژوهشکده تاریخ معاصر؛ نخستین پرسش ما در این گفت‌وشنود، درباره چگونگی آشنایی شما با زنده‌یاد آیت‌الله محمدعلی تسخیری است.
بسم الله الرحمن الرحیم. در دوره‌ای که عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی شدم، مرحوم آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع بود. پیش‌تر از آن نیز در برخی از جلسات ایشان را می‌دیدم، اما با هم گفت‌وگو نکرده بودیم. از آن پس آشنایی ما، حدودا سی سال طول کشید و با هم در جلسات مختلفی حضور پیدا می‌کردیم و در سمینارهای داخلی و خارجی شرکت داشتیم.
از نظر شما در شخصیت آیت‌الله تسخیری، چه ویژگی‌هایی برجسته می‌نمودند؟
ایشان بسیار اخلاق‌مدار، نیکوسیرت، دوست‌داشتنی و وارسته بود. با وجود اینکه از نظر سطح عملی بسیار بالا بود، تواضع و فروتنی کم‌نظیری داشت. در مسائل و موضوعات مختلف تبحر داشت و با افراد گوناگون، مذاکره و گفت‌وگو می‌کرد. ایشان عضو مجمع فقه اسلامی جده هم بود، که علمای برگزیده سراسر جهان در آن شرکت می‌کردند و ایشان همواره با آمادگی کامل و دست پر، در آن جلسات حضور می‌یافت. همین خصوصیات موجب شده بود که او در میان علمای برجسته جهان اسلام، از وجهه و احترامی خاص برخوردار باشد.
در این‌گونه مجامع خارجی، مباحث ایشان بیشتر درباره چه موضوعاتی بود؟
بیشتر مسائل فقهی و به طور اخصّ بانکداری اسلامی، مورد علاقه و پژوهش آیت‌الله تسخیری بود و در مقام بررسی آنها در مجامع خارجی، کاملا مقتدرانه ظاهر می‌شد و برای جمهوری اسلامی، نماینده بسیار شایسته‌ای بود. این طیف تحقیقات آن مرحوم، مقام علمی وی را برای اندیشمندان جهان اسلام بیشتر روشن کرد و تحسین‌برانگیز بود.
رفتار آیت‌الله تسخیری با علمای اهل سنّت را چگونه دیدید؟
آیت‌الله تسخیری در رفتار با علمای دیگر مذاهب اسلامی، بسیار فرد منصفی بود. با کمال احترام و تواضع، به سخنان طرف مقابل گوش می‌داد و با لحنی بسیار مؤدبانه سخن می‌گفت. هرگز به شیوه‌ای صحبت نمی‌کرد که بهانه به دست منتقد بدهد یا او را وادار به واکنش منفی کند. بسیار محترمانه و منصفانه حرف می‌زد و تلاش می‌کرد به موضوع وحدت خدشه‌ای وارد نشود. در عین حال که به مبانی مذهبی خود بسیار معتقد بود، به دیگر مذاهب و علمای آن نیز نهایت احترام را می‌گذاشت و این از رموز موفقیت‌هایش بود.
آیا پروژه ایشان در دستیابی به وحدت اسلامی، ضعف‌ها یا کاستی‌هایی نیز داشت؟
هر کسی غیر از معصومین ضعف‌هایی دارد، منتها مهم این است که ضعف‌های بزرگ نداشته باشیم. مطرح‌کردن ضعف‌های اندک ایشان، نهایت کم‌لطفی به چنین شخصیت برجسته‌ای است. باید به کمالات ایشان توجه کرد، که قطعا بر ضعف‌هایش غلبه داشت و اساسا همین نیز موجب شد در رساندن پیام خود به علمای دیگر مذاهب، توفیق داشته باشد.
از منظر شما چرا پروژه تقریبی آیت‌الله تسخیری، آن گونه که شایسته بود به اهدافش دست پیدا نکرد؟
علت اصلی این است که تقریبا همه دنیا، مخالف تقریب و وحدت مذاهب اسلامی هستند! و امکاناتشان هم نسبت به کسانی که در پی وحدت هستند، بسیار زیاد است. آنها حوادث گذشته را دستاویز قرار می‌دهند و به استناد آنها، مانع از وحدت می‌شوند. در بین علما هم افرادی با تعصبات خشک خود، مانع بزرگی بر سر راه وحدت مذاهب اسلامی هستند. راه حل این است که در این زمینه، کتب و مجلات روشنگر منتشر شود و رسانه‌های جمعی تبلیغ کنند و همه نیز دست به دست هم بدهند تا به وحدت، که آرزوی بزرگ امت اسلام است، دست پیدا کنیم.
چگونه می‌توان راه آیت‌الله تسخیری را تداوم بخشید؟
همان‌گونه که اشاره کردم، ایجاد وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی، ابدا کار آسانی نیست؛ به‌خصوص که دشمنان اسلام نیز همواره تلاش کرده‌اند بین مسلمانان تفرقه ایجاد کنند و وجود مذاهب مختلف را دستاویز اهداف سیاسی خود قرار دهند. امروز استکبار جهانی بسیار تلاش می‌کند بین مسلمانان تفرقه ایجاد کند و در این زمینه، تمام امکاناتش را به‌کار می‌گیرد. بنابراین برای بسط و گسترش وحدت، باید با نهایت هوشیاری و احتیاط پیش برویم. باید در این راه جدی باشیم و از ملامت کسی نترسیم؛ زیرا در بین شیعیان و اهل سنّت افراد کج‌فهمی وجود دارند که متوجه نیستند تفرقه چه مشکلاتی را ایجاد می‌کند و نهایتا چه بر سر مسلمانان می‌آورد. برای فرو نشاندن صدای این گونه افراد، صبر، حوصله، خرد، دانش و دلسوزی زیادی لازم است. آیت‌الله تسخیری همه این ویژگی‌ها را داشت و لذا هر کسی که می‌خواهد راه ایشان را ادامه دهد، باید واجد این ویژگی‌ها باشد. ایشان شخصیت بسیار والایی داشت و تا زمانی که بیمار نشد و قدرت سفر کردن داشت، این کار را انجام می‌داد و در مجامع بین‌المللی خوش می‌درخشید و به‌عنوان انسانی منصف، در میان پیروان مذاهب مختلف جایگاه ویژه‌ای داشت.
