شاه که بنا به روایت ارتشبد فردوست از هلیکوپتر شاهد تظاهرات مردمی شهر تهران بود، از نخست‌وزیر ازهاری می‌پرسد اگر اینها مخالفین ما هستند پس دوستان ما کجایند؟ و هنگامی که ازهاری پاسخ می‌دهد دوستان اعلیحضرت در خانه‌هایشان هستند! شاه با ناامیدی می‌گوید پس فایده ماندن ما در این مملکت چیست؟

نبودِ تنوع در صادرات محصولات، تضعیف بیش از حد بخش کشاورزی، وابستگی بیش از حد به سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین اهمیت دادن به کشاورزی تجاری در مقابل کشاورزی خرده‌پا و متعاقب آن اهمیت دادن به جمعیت شهری در مقابل جمعیت روستایی۴ از آفاتی بود که این نگاه رشد‌محور و مبتنی بر اقتصاد تک‌محصولی بر سر ایران آورد و اجازه نداد تمامی ابعاد اقتصادی کشور به صورت متوازن جلو بروند و اقتصاد ایران را به طفلی تبدیل نمود که پاهایش بزرگتر از دستهایش بود.

ناصرالدین‌شاه پس از بازگشت از اولین سفر اروپایی خود و متأثر از این سفر، نخستین طرح شهری را به شیوه‌ اروپاییان صادر کرد. نکته قابل تأمل اینجاست که وی به دنبال این بود که تهران شبیه شهرهای اروپایی شود، از این رو «مسیو بهلر فرانسوی» را مأمور تهیه نقشه‌ای برای تهران جدید نمود. نخستین تأثیر این طرح، گسترش شهر از چهارسو بود. برای نخستین بار خیابانهایی در شهر احداث شد و شهر به میزان نسبتا زیادی گسترش پیدا کرد.

آغاز ماجرا از آنجایی بود که مصدق پس از شروع تحریمهای سنگین انگلستان وعده اصلاحات اجتماعی گسترده‌ای را داد و این اصلاحات با منافع شخصی و طبقاتی متحدان همخوانی نداشت. به عنوان نمونه هنگامی که وزیر راه مصدق، ملی کردن شرکت اتوبوسرانی تهران را پیشنهاد کرد، حسین مکی هشدار داد که چنین اقدامی زمینه‌ای فراهم خواهد ساخت تا دولت همه مشاغل کوچک، حتی بقالیها را هم به دست گیرد.