به گزارش
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ مراسم رونمایی از کتاب «دری به سوی یک آیین گمشده: سخنوری و سردم‌خوانی» به همّت این پژوهشکده برگزار می‌شود.
آیین سخنوری قدمتی به درازای سیصد سال دارد. خاستگاه این آیین ملک ری و تهران قدیم بود. چراغ این آیین کهن و نمایشی از دوره قاجار تا اواخر سلسله پهلوی می‌تابید، اما تجددگرایی رضاخان و مخالفت او با هر آنچه بویی از مذهب داشت، باعث شد این آیین رو به خاموشی نهد. بااین‌حال تاریخ نشان داد نمی‌توان آیینی را که در دل‌ها ریشه دارد با دستور خاموش کرد. سخنوران برای زنده نگه داشتن سخنوری و سردم‌خوانی این آیین را به‌صورت سینه به سینه از استاد و پیر به شاگرد در مجالس درس، محافل آیینی، قهوه‌خانه‌ها و در بازار بین صنوف مختلف منتقل می‌کردند و سخنوران را به یادگیری علوم قرآنی، دستگاه‌های موسیقی، ادبیات غنی فارسی و عرب، شاعری و بداهه‌گویی احکام شرعی و فن بیان فرا می‌خواندند و تشویق می‌کردند. شاید بتوان گفت این آیین حلقه مفقوده ادبی و نمایشی عصر حاضر است.
در قدیم‌الایام در شهرری و تهران در ایام ماه مبارک رمضان در قهوه‌خانه‌های بزرگ و خانه‌هایی که حیاط بزرگ داشتند سردم سخنوری می‌بستند. بدین ترتیب از روز اول ماه مبارک رمضان تا شب عید فطر در سردم سخنوری جدال ادبی بین سخنوران رایج بود. ابتدای ورودی عرصه سردم را با زنجیر می‌بستند که به این زنجیر قرق می‌گفتند؛ سپس هشت سلسله در سمت چپ و هشت سلسله در سمت راست و یک سلسله در بالا تعبیه می‌کردند که به آن سرسلسله یا سلسله هفدهم می‌گویند. هر سلسه نماینده یک صنف بود و برای هر یک از سلسله‌ها یک سخنور انتخاب می‌کردند. دو طرف عرصه سردم را دم شرقی و غربی تشکیل می‌دهد.
بعد از سلسله‌های دهم هفت منزل عرفان قرار دارد و منازل به ترتیب منزل اول «وادی طلب»، منزل دوم «وادی عشق»، منزل سوم «وادی معرفت»، منزل چهارم «وادی استغنا»، منزل پنجم «وادی توحید»، منزل ششم «وادی حیرت» و منزل هفتم «وادی فقر و فنا» می‌باشد.
آغاز مراسم به این صورت بود که یک سخنور به عنوان پیر و استاد بعد از زنجیر قرق می‌نشست و کارگردانی صحنه را بر عهده داشت. سخنورانی که از گوشه و کنار شهر و کشور برای جدال ادبی می‌آمدند ابتدا پشت زنجیر قرق قرار می‌گرفتند و پس از اجازه از پیر به جدال یکی از سخنوران سلسله یا منازل می‌رفتند و با سخنوران سلسله‌ها یا منازل به جدال ادبی می‌پرداختند. در هر سلسله نمایندگانی از آن صنف حضور داشتند و سخنور مدعی با سلسله یکی از صنوف جدال می‌کرد که موضوع مشکلات و وظایف آن صنف بود.
اهمیت و ضروت احیای آیین سخنوری را می‌توان در تأثیری که این آیین را در تعمیق سنت ادبی و فرهنگی کشور دارد جست. برخلاف امروز که سخنور به کسی گفته می‌شود که خوب حرف می‌زند، سخنور در گذشته به کسی گفته می‌شد که دارای شش ویژگی باشد. این ویژگی‌ها شامل صدای خوش و داشتن فن بیان، مهارت در موسیقی اصیل اعم از هفت دستگاه و پنج مقام و گوشه‌ها و ردیف‌ها، مهارت شاعری و بداهه‌گویی به‌صورت توأمان، اشراف به ادبیات فارسی و عرب اعم از اشعار قدیم و معاصر، حفظ کل قرآن و یا ده جزء قرآن و روخوانی آن بدون غلط و دانستن مقدمات علوم حوزوی و دینی بود. در واقع افرادی که به این شش ویژگی مسلط باشند سربازان فرهنگ شیعی به شمار می‌آیند که می‌توانند نقش بسیاری در ارتباط جامعه با ریشه‌های فرهنگی کشور داشته باشند و ایران عزیز را در مقابله با شبیخون فرهنگی که جبهه باطل برای ما تدارک دیده است، صیانت کنند.
کتاب «دری به سوی یک آیین گمشده» بازنمایی از این آیین کهن است که به قلم علی عابدی، نویسنده کتاب «طلوعی در غروب» (ادبیات و موسیقی در آیین عزاداری و زمینهخوانی) به زیور طبع آراسته شده است.
علاقه‌مندان به شرکت در مراسم رونمایی از کتاب «دری به سوی یک آیین گمشده: سخنوری و سردم‌خوانی» می‌توانند سه‌شنبه 28 تیرماه 1401، از ساعت 17 تا 19 به فرهنگسرای ولاء واقع در شهرری، میدان نماز، مراجعه کنند.
