«قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول» منتشر و در نمایشگاه مستند «جهاد عشایر عرب خوزستان» رونمایی شد

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ به نقل از خبرگزاری ایرنا، نمایشگاه مستند «جهاد عشایر عرب خوزستان» 18 خرداد 1402 با پیام آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، و با حضور مسئولان استانی و فرهنگی خوزستان در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی اهواز گشایش یافت. (جهت اطلاع از جزئیات این برنامه رک: رئیس‌جمهور خواستار ثبت جهاد مردم عرب خوزستان ضد انگلیس در تقویم رسمی کشور شد/ شمخانی: روحیه ضداجنبی مردم عرب قابل پاکسازی نیست/ نماینده ولی فقیه در خوزستان: اقوام عرب خوزستان از افتخارات ایران اسلامی هستند/ نماینده ولی فقیه در خوزستان: نمایشگاه «مستند جهاد عشایر عرب خوزستان» معرف شناخت بخشی از هویت و افتخارات عرب استان است)
 
در این نمایشگاه، صد تابلو مستند از مبارزات و جهاد عشایر عرب خوزستان علیه متجاوزان انگلیسی در سال ۱۲۹۳ش/ ۱۹۱۴م همراه چند ماکت از وضعیت جغرافیایی این نبرد قهرمانانه در غرب خوزستان و در منطقه دشت آزادگان به نمایش درآمده است.
 
از برنامه‌های دیگر این نمایشگاه رونمایی از کتاب «قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول» به قلم محمد (عبدالله) طرفاوی و تمبر یادبود این حماسه بزرگ بود. کتاب «قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول» به همت پژوهشکده تاریخ معاصر به زینت طبع آراسته شده است.

همچنین در حاشیه نمایشگاه مستند «جهاد عشایر عرب خوزستان»، نشست بررسی ابعاد تاریخی، ادبی و جامعه‌شناختی واقعه جهاد مردم عرب خوزستان علیه استعمار انگلیس با سخنرانی آقایان حاج عبدالله طرفاوی (پژوهشگر تاریخ و نویسنده کتاب «قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول»)، دکتر لفته منصوری (جامعه‌شناس) و دکتر عادل حیدری (شاعر و کارشناس ادبیات) برگزار شد. (جهت اطلاع از آنچه در این نشست مطرح شد رک: گزارش مشروح نشست علمی بررسی ابعاد واقعه جهاد مردم عرب خوزستان علیه استعمار انگلیس)
 
در جریان جهاد عشایر عرب خوزستان، که با فتاوای مراجع عالی‌قدر شیعه به‌خصوص مرحوم آیت‌الله العظمی سیدکاظم یزدی شکل گرفت، حدود هفتصد نفر از عشایر شجاع عرب خوزستان به شهادت رسیدند و انگلیسی‌های استعمارگر طعم تلخ شکست را چشیدند.
 
این مبارزه قهرآمیز و مقدس که به مدت پنج ماه طول کشید یک بار دیگر غیرت دینی ملت ایران در مقابل تهاجم بیگانگان را به رخ جهانیان کشید.
 
با توجه به اهمیت این حماسه بزرگ، محمد (عبدالله) طرفاوی ضمن همکاری با انتشارات پژوهشکده تاریخ معاصر، کتاب «قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول» را به نگارش درآورده است. این کتاب در چهار فصل نوشته شده و عمده‌ترین مباحث آن به اختصار به شرح ذیل است: در فصل اول این کتاب به دلایل شروع جنگ جهانی اول و اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران در آستانه جنگ جهانی اول و تأثیر آن بر ایران پرداخته شده است و عناوین آن عبارت‌اند از: ریشه‌ها و علل وقوع جنگ جهانی اول، کانون‌های بحران در جهان، چگونگی شعله‌ور شدن جنگ در جهان، تسلط کشورهای استعمارگر روس و انگلیس بر اوضاع سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی ایران، بررسی ضعف شدید حکومت مرکزی ایران، وقوع انقلاب مشروطیت و شکل‌گ‍یری نظام پارلمانی، ایجاد تغییرات عمده در جغرافیای سیاسی منطقه، بررسی اوضاع سیاسی ـ اقتصادی و نظامی ایران در آستانه جنگ جهانی، اعلام بی‌طرفی ایران و نتایج جنگ جهانی در ایران.

در فصل دوم درباره اوضاع سیاسی و اقتصادی خوزستان در آستانه جنگ جهانی اول به تفصیل بحث شده است. در خصوص اوضاع سیاسی، ضعف حکومت مرکزی، سیاست‌های استعماری انگلیس در خوزستان، ضعف و ناتوانی کارگزاران دولت در خوزستان بررسی شده است.
در خصوص اوضاع اقتصادی خوزستان، گزارش‌های کنسولگری‌های دولت بریتانیا در فاصله سال‌های ۱۸۹۰ تا ۱۹۱۴م، یعنی حدود ربع قرن، مد نظر نگارنده بوده است. در این بخش به وضعیت اقتصادی خوزستان و عواملی که محصول نیازهای استعماری انگلیس بوده از قبیل آزادی کشتی‌رانی کارون، راه بختیاری یا جاده لینچ و کشف نفت پرداخته شده است.
نفت و تأثیر آن بر ایران و خوزستان و... مورد ارزیابی کامل قرار گرفته است. محور اصلی این گزارش‌ها، واردات، صادرات، تجارت کل و ارزش برابری پوند با تومان می‌باشد. همه این موارد پس از بررسی و تحلیل به صورت نمودارهای متعدد در این کتاب ارائه شده است.
 
در فصل سوم چگونگی ورود امپراتوری عثمانی به جبهه متحدین در جنگ جهانی اول، علل هجوم قوای انگلیس به عراق، چگونگی اعلام جهاد از سوی شیخ‌الاسلام عثمانی و صدور فتاوای آن در کشورهای اسلامی، اصل فتاوی جهاد علمای شیعه علیه انگلیس، نقش آنان در حرکت مردم، نقش آیت‌الله سیدمحمدکاظم طباطبائی، مرجع تقلید عالم تشیع، و فتاوای جهاد ایشان، حضور علمای مجاهد در جبهه‌های نبرد و نتایج فرهنگی ـ سیاسی و نظامی حرکت جهاد مورد بررسی قرار گرفته است.
 
در فصل چهارم به قیام مردم عرب خوزستان علیه انگلیس به طور مشروح و مستند با ارائه اسناد و مدارک معتبر برای اولین بار سخن به میان آمده و به تفصیل به آن پرداخته شده است. در این فصل عوامل به قدرت رسیدن شیخ خزعل و رابطه او با دولت مرکزی، دولت انگلیس و عشایر منطقه، همچنین دیدگاه‌های اقتصادی شیخ مزعل و شیخ خزعل به عنوان دو حاکم محلی ذی‌نفوذ و رابطه آنها با دولت مرکزی و انگلیس، موضع‌گیری شیخ خزعل در قبال حمله انگلیس به عراق، علل قیام مردم عرب خوزستان، نحوه قیام و نام عشایری که در این قیام شرکت داشتند، بررسی شده است.
نبردهای عشایر عرب دشت آزادگان با قوای انگلیس، رویارویی عشایر با وی و عشایر زرگان با قوای خزعل، رویارویی عشایر کعب فلاحیه به رهبری رئیس‌المجاهدین سیدجابر الموسوى آلبوشوکه، با تکیه بر منابع انگلیسی، عربی، آلمانی، اسناد وزارت خارجه ایران و انگلیس، روزنامه‌های جنگ جهانی اول و تحقیقات محلی، تدوین شده که همگی این مطالب بکر و تازه است.
در خصوص عملیات‌های جنگی قوای انگلیس با عشایر منطقه و رویارویی‌های عشایر کعب فََلاحیَّه، از منابع انگلیسی آن زمان استفاده شده است که به صورت بسیار منظم و با رسم نقشه‌های جنگی و آرایش نیروهای دو طرف تبیین شده‌اند.
همچنین در این فصل یورش وحشیانه قوای انگلیس به خَفاجِِیه (سوسنگرد)، مقاومت دلیرانه مردم میهن‌دوست آن خطه، قتل عام مردان و زنان و کودکان بی‌گناه، تخریب خانه و کاشانه مردم، برملا کردن چهره منافقانه دولت انگلیس و آثار و نتایج قیام مردم عرب خوزستان در واقعه جهاد بیان شده است.

 

جهت تهیه کتاب «قیام عشایر عرب خوزستان علیه انگلیس در جنگ جهانی اول» به سایت فروشگاه کتاب پژوهشکده تاریخ معاصر یا مراکز پخش کتاب‌های این پژوهشکده در تهران و شهرستان‌ها مراجعه فرمایید.