آخرین روز دیکتاتور

[1]. باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ج 1، تهران، نشر گفتار، 1372، ص 333.

[2]. مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره 12، جلسه 115، سه‌شنبه 25 شهریور 1320.

[3]. علی دشتی ملقب به «پیر مطبوعات ایران» در شمار نویسندگان، روزنامه‌نگاران و بازیگران معروف عصر قاجار و پهلوی بود که به سال 1271ش، در کربلا به دنیا آمد. علی دشتی در کربلا، نجف و بغداد از آموزش‌های دینی برخوردار شد. دشتی در نوامبر 1916م/ آبان 1295ش، مصادف با دومین سال جنگ جهانی اول، همراه پدر و برادرانش به ایران بازگشت. مدتی در بوشهر توقف کرد، سپس به برازجان رفت. کودتای 3 اسفند 1299ش، برای دشتی همچون سایر فعالان سیاسی این دوره حبس به ارمغان آورد. او تا پایان دولت نودروزه سیدضیاءالدین طباطبائی همراه تعدادی از سیاسیون در باغ سردار اعتماد زندانی بود. علی دشتی پس از آزادی از زندان مدت نزدیک به سه ماه با حسین صبا، مدیر روزنامه «ستاره ایران» همکاری کرد و سردبیری روزنامه را برعهده گرفت. بعدا روزنامه «شفق سرخ» را مدیریت کرد. چندی نگذشت که با حادث شدن قضیه جمهوری، هواداری دشتی از رضاخان بیشتر و آشکارتر و شفق سرخ، پیشاهنگ معرفی جمهوری ترکیه به ایرانیان شد. او با تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی همراه شد و چندین دوره نماینده مجلس شورای ملی بود.
رک: محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، دانشمندان و سخن‌سرایان فارس، ج 2، تهران، انتشارات خیام، 1338، ص 546؛ یحیی آرین‌پور، از نیما تا روزگار ما، ج 3، تهران، زوار، چ چهارم، 1382، ص 318.

[4]. روزنامه اطلاعات، 25 شهریور 1320، ص 1.

[5]. سیدیعقوب انوار اردکانی (1253-1334ش) معروف به صدرالعلماء، فرزند آسید خلیل واعظ بود. پس از انجام تحصیلات مقدماتی در یزد به حوزه علمیه اصفهان و تهران رفت و تحصیلات خود را تا درجه اجتهاد ادامه داد و در زمره وعاظ قرار گرفت. سیدیعقوب در مشروطیت به مشروطه‌طلبان پیوست و پس از به توپ بستن مجلس، محمدعلی میرزا دستور بازداشت او را صادر کرد و او را به باغشاه بردند، انوار را پس از شکنجه بسیار فراوان از زندان رها ساختند. وی به تنکابن نزد مرحوم محمدولی‌خان سپهسالار رفت. سیدیعقوب در دوره چهارم از طرف مردم شیراز به مجلس راه یافت؛ در این دوران که مقدمات انقراض قاجاریه فراهم می‌شد، به دار و دسته سردار سپه نزدیک شد. انوار در دوره پنجم از طرف ایلات خمسه به مجلس راه یافت؛ برای سلطنت پهلوی و انقراض ایل قاجار کوشش‌های بسیاری کرد. سیدیعقوب انوار در ادوار ششم و هفتم نماینده شیراز در مجلس شد، چندسالی از وکالت محروم گردید که مجددا با کانون‌های قدرت هماهنگ شد و هنوز شاه از دروازه تهران خارج نشده بود که علیه رضاشاه سخن گفت و جمله معروف «الخیر فی ما وقع» را بر زبان آورد.
رک: منوچهر نظری، رجال پارلمانی ایران (از مشروطه تا انقلاب اسلامی)، ج 1، تهران، فرهنگ معاصر، ‎۱۳۹۰، ص 236؛ باقر عاقلی، شرح‌ حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج 1، تهران، نشر گفتار، نشر علم، ‎۱۳۸۰، ص 239؛ محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، دانشمندان و سخن‌سرایان فارس، ج 1، تهران، اسلامیه، خیام، ‎۱۳۳۷، ص 356.

[6]. روزنامه اطلاعات، 25 شهریور 1320، ص 1.

[7]. نام این نماینده در مشروح مذاکرات مجلس نیامده است.

[8]. مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره 12، جلسه 115، سه‌شنبه 25 شهریور 1320.

[9]. روزنامه اطلاعات، 25 شهریور 1320، ص 1.