مورگان شوستر - تصاوير بزرگ

زهرا عباسی

مورگان شوستر در بهمن 1289 برابر با مه 1911 میلادی در راس یک هیات مالی به ایران آمد و ریاست خزانه‌داری کل را برعهده گرفت. در اول خرداد 1290 به تنظیم و اصلاح امور مالی ایران و همچنین انعقاد قراردادهایی در این زمینه مشغول شد.

در 27 تیرماه 1290 محمدعلی میرزا پادشاه ایران که تحت نظر دولت روس با مستمری دولت ایران زندگی می‌کرد با برادر خود شعاع‌السلطنه از گمش تپه وارد خاک ایران شد و خواست با کمک دولت روس تاج و تخت ایران را تصاحب کند. برادر دیگر محمدعلی میرزا، سالارالدوله هم از کرمانشاه وارد ایران شد و خواست با کمک عشایر غرب رژیم مشروطه ایران را براندازد.

آخوند محمدکاظم خراسانی با صدور اعلامیه در مورد مذکور، با متحد نمودن مردم و صدور حکم جهاد به مسلمانان این کار را محکوم کرد.

مجلس شورای ملی در هفتم مرداد ماه 1290 قانونی تصویب کرد که هر کس محمدعلی میرزا را اعدام یا دستگیر کند صدهزارتومان به او داده خواهد شد و هر کس شعاع‌السلطنه یا سالارالدوله را اعدام یا دستگیر کند بیست و پنج هزار تومان با او داده خواهد شد. در نتیجه جنگهایی که بین نیروهای دولتی و ماجراجویان در گرفت محمدعلی میرزا و دو برادرش شکست خوردند و خاک ایران را ترک کردند.

دولت ایران به موجب تصویبنامه مورخ 12 مهر 1290 به شوستر خزانه‌دار ایران دستور داد که املاک و اموال شعاع‌السلطنه را ضبط و تصرف کند. ولی روسیه که پشتیبان شعاع‌السلطنه بود با این کار مخالفت کرد. دولت روسیه که از آغاز با آمدن شوستر مخالف بود در این مورد به دولت ایران اولتیماتوم داد و از دولت ایران خواست تا تعهد دهد که از این پس بدون توافق با سفارت روس و انگلیس دست به چنین اقداماتی نزند. در حقیقت اولتیماتومی که باعث گله‌مندی ایران از دولت روس شد.

در 8 آذر 1290 دولت روس اتمام حجت کتبی از دولت ایران خواست که اولاً شوستر خزانه‌دار ایران را بیرون کند ثانیاً تعهد کند که بدون موافقت قبلی دولتهای روسیه و انگلیس از خارج مستشاری استخدام نکند. ثالثاً مخارج چهار هزار قزاقی که به ایران وارده کرده بود بپردازد و چنانچه ظرف 48 ساعت جواب رضایتبخش به این اتمام حجت ندهد قشون روس از رشت به طرف مرکز حرکت خواهد کرد.

در روز 10 آذر 1290 یعنی آخرین ساعت انقضاء مدت اتمام حجت مجلس شورای ملی به اتقاق آراء اتمام حجت دولت روس را رد کرد. قشون روس از باجگیران به مشهد و قزوین و آذربایجان وارد شد.

مجلس شورای ملی ایران همچنان به مخالفت ادامه داد و مردم نیز مخالف تسلیم شدن بودند در پی این لشکرکشی دولت روس تهدید و فشار عمال روس، مردم خرید اجناس روس و انگیس را تحریم کردند و در خیابانها به تظاهرات پرداختند و به سفارتخانه‌ها رفتند و برعلیه مظالم دولت روسیه شدیداً اعتراض کردند.

محصلین مدارس در کوچه‌ها و بازار با علم و فریاد " یا مرگ یا استقلال" نمایندگان ملت را متوجه و درخواست حفظ و استقلال کشور نمودند. اما ناصرالملک که نایب‌السلطنه بود با استفاده از حق پادشاه، مجلس را واداشت تا در این مورد اختیارات خود را به کمیسیونی که برای این کار ترتیب داده شده بود واگذارد. این کمیسیون شرایطی را که روسیه طلب کرده پذیرفت و شوستر را اخراج کرد.

مورگان شوستر

رونوشت قرارداد مستر شوستر وحاج ربیع تبریزی مدیرکمپانی خالصجات و ایلات دارالخلافه تهران
شماره آرشیو عکس: 13-38- 15م

مورگان شوستر

اعلامیه محمدکاظم خراسانی و عبدالله مازندرانی به علماء اعلام، امرای روسای عشایر و سایر مسلمین ایران مبنی بر لزوم اتحاد جهت دفع شرارت محمدعلی میرزای مخلوع از بسط مشروطیت در ایران
شماره آرشیو سند: 30827 پ

مورگان شوستر

تلگراف سلیمان میرزا محسن اسکندری نماینده فرقه دمکرات در مجلس شورای ملی به انجمنهای ایالتی و ولایتی خراسان مبنی بر تعیین جایزه برای دستگیرکننده یا قاتل محمدعلی شاه، شعاع‌السلطنه و سالارالدوله
شماره آرشیو سند: 30820 پ

مورگان شوستر

نامه‌ای مبنی بر شرح اختلاف دولتهای ایران و روسیه به دنبال حکم دولت ایران در ضبط اموال و املاک شعاع‌السلطنه به جبران خسارات وارده توسط نامبرده به ایران، ممانعت قزاقان روسی در اجرای حکم مذکور توسط شوستر و ماموران مالیاتی ایران، بستن دکاکین توسط مردم و تحریم استفاده از کالاهای روسی به دنبال اصرار دولت روسیه به اخذ یک اولتیماتوم استقلال شکن از دولت ایران،‌ اصرار آخوند محمدکاظم خراسانی در سفر به ایران متحد نمودن ایلات و صدور حکم جهاد به مسلمانان، ورود قوای روس و انگلیس از سرحدات شمال و جنوب به ایران، انفصال مجلس شورای ملی توسط وزرا و موافقت با اولتیماتوم مذکور
شماره آرشیو سند: 8 و7-2- 118ص

مورگان شوستر

گله‌مندی وثوق‌الدوله از اولتیماتوم دولت روس در وارد نمودن قشون خود به خاک ایران به بهانه عدم توقیف املاک شعاع‌السلطنه توسط دولت ایران بدون توجه به دلایل موجود
شماره آرشیو عکس: 30465پ

مورگان شوستر

گله‌مندی وثوق‌الدوله از اولتیماتوم دولت روس در وارد نمودن قشون خود به خاک ایران به بهانه عدم توقیف املاک شعاع‌السلطنه توسط دولت ایران بدون توجه به دلایل موجود
شماره آرشیو عکس: 30467 پ

مورگان شوستر

تلگراف کمیته مرکزی فرقه دمکرات ایران مبنی بر اعلام رد اولتیماتوم سفارت روسیه توسط مجلس مشتمل بر : عزل مورگان شوستر امریکایی، استخدام اتباع خارجی با اجازه سفارتهای روس و انگلیس، پرداخت خسارت لشکرکشی روسیه به ایران، انتقال قشون روس از رشت به مرکز بمنظور ایجاد حکومتی دست نشانده خویش
شماره آرشیو عکس: 30497 پ

مورگان شوستر

اطلاعیه‌ای جهت عموم درخصوص اولتیماتوم دولت روسیه به ایران شامل مواردی چون: عزل مسیو شوستر امریکایی و بعضی از مستخدمین دیگر، لزوم کسب اجازه از دولت روسیه به هنگام استخدام مستشاران خارجی و عدم انجام هرگونه اصلاحاتی در داخل کشور و نیز موظف نمودن دولت ایران به پرداخت هزینه قشون‌کشی دولت روسیه به ایران
شماره آرشیو عکس: 30501 پ

مورگان شوستر

ورود صاحب منصبان روس از باجگیران به مشهد
شماره آرشیو عکس: 30460 پ

مورگان شوستر

اعلام آمادگی مردم اعم از روحانیون، اصناف و تجار کلیه شهرها به مقابله با تهدیدات و تجاوزات دولتهای روسیه و انگلستان، تلگراف ایرانیان مقیم هندوستان در اعتراض به اولیتماتوم دولت روسیه و درخواست اتحاد ملت ایران جهت جلوگیری از هرگونه مداخله خارجی در جنوب و شمال ایران، تحریم کالاهای روسی و عدم خدمت مردم به آنان
شماره آرشیو عکس: 30504 پ

مورگان شوستر

اعلامیه‌های مربوط به دعوت مردم و مسلمانان به اتحاد با هم به منظور مقابله با تجاوزات قشون روس
شماره آرشیو عکس: 30475 پ

مورگان شوستر

اعلامیه‌های مربوط به دعوت مردم و مسلمانان به اتحاد با هم به منظور مقابله با تجاوزات قشون روس
شماره آرشیو عکس: 30477 پ

مورگان شوستر

اعلامیه‌های مربوط به دعوت مردم و مسلمانان به اتحاد با هم به منظور مقابله با تجاوزات قشون روس و دعوت از اهالی خراسان جهت حضور در مسجد گوهرشاد برای اطلاع از اوضاع ناآرام تهران
شماره آرشیو عکس: 30471 پ

https://iichs.ir/vdcg.z9wrak9wypr4a.html