کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

شمه‌ای از زندگی سیاسی جهانگیر تفضلی؛

روشنفکری که دستش به خون مردم آلوده بود

16 خرداد 1400 ساعت 19:10

در زمان پهلوی، بسیاری از روشنفکران چپ، پس از دستگیری و زندان، تغییر مسیر دادند و به طرفداران رژیم تبدیل شدند. یکی از این روشنفکران جهانگیر تفضلی بود که حتی از زبان شاه بدترین توهین‌ها به مردم و روحانیت کرد


پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ جهانگیر تفضلی در سال 1321 به اتفاق خسرو اقبال و چند نفر دیگر حزب پیکار را تأسیس کرد و در روزنامه «بهار» که موقتا ارگان حزب پیکار بود، به نوشتن مقاله پرداخت. حزب پیکار طرفدار آلمان‌ها و مخالف متفقین بود. تفضلی بعد از اشغال ایران توسط متفقین، سردبیر روزنامه «نبرد» شد و علیه متفقین و به طرفداری از آلمان‌ها مطلب منتشر می‌کرد.
با موفقیت روزنامه نبرد در میان مردم، متفقین این روزنامه را توقیف کردند. تفضلی بعد از توقیف روزنامه نبرد با همکاری اقبال روزنامه دیگری به نام «ایران ما» را منتشر کرد.
 
جهانگیر تفضلی
 
روزنامه «ایران ما» که به کوشش جهانگیر تفضلی و خسرو اقبال به روزنامه مشهوری تبدیل شد، تمایلات چپ‌گرایانه داشت و به‌شدت علیه روحانیت، مذهب و مظاهر آن،‌ نظیر حجاب بانوان موضع‌گیری می‌کرد. تفضلی در شهریور 1322 با عنوان مدیر روزنامه ایران ما، همراه جمع کثیری از افراد گوناگون از طرف ارتش انگلستان دستگیر شد و بعد از هفت ماه به شوروی تحویل داده شد.
تفضلی بعد از آزادی از زندان بار دیگر به اداره روزنامه ایران ما پرداخت و گرایش‌های چپ‌گرایانه خود را حفظ کرد و حتی مقالاتی علیه رضاشاه به نگارش درآورد.
او در جریان حرکت جدایی‌خواهانه سیدجعفر پیشه‌وری و فرقه دموکرات در آذربایجان و قاضی محمد در کردستان، به حمایت از این دو حرکت جدایی‌خواهانه پرداخت.
تفضلی بعد از تأسیس حزب دموکرات توسط قوام‌السلطنه، عضو حزب شد و در سال 1334 همراه هیئت عالی‌رتبه سیاسی ایران، به سرپرستی احمد قوام‌السلطنه، نخست‌وزیر، به شوروی رفت. وی در آنجا با استقبال روس‌ها مواجه شد، ولی از همان‌جا با اجازه قوام السلطنه به پاریس رفت و حدود یک سال در فرانسه ماند.
 
شب قبل از حرکت هیئت اعزامی ایران به مسکو در کاخ اختصاصی محمدرضا پهلوی (28 بهمن 1324)
شب قبل از حرکت هیئت اعزامی ایران به مسکو در کاخ اختصاصی محمدرضا پهلوی (28 بهمن 1324)
شماره آرشیو: 1-1405-4ع
 
تفضلی در اروپا به‌شدت دچار چرخش سیاسی شد. در واقع با چرخش 180 درجه‌ای از موضع چپ رادیکال تا راست افراطی تغییر جهت داد. او پس از مراجعت به ایران به عنوان بازرس بانک صنعتی انتخاب شد. در همین دوران بود که وی به دربار نزدیک شد و در حلقه دوستان نزدیک اشرف پهلوی و عبدالحسین هژیر درآمد.
وی در 34 سالگی معاون نخست‌وزیر ــ عبدالحسن هژیر ــ شد، درحالی‌که سرپرستی اداره تبلیغات و انتشارات رادیو را نیز عهده‌دار بود. معاونت سیاسی عبدالحسین دولت مستعجل بود. برکناری وی از معاونت سیاسی نخست‌وزیری حضور وی را در نظارت بر مطبوعات تحکیم کرد. وی با آنکه خود اهل مطبوعات بود با مطبوعاتیان آن کرد که نباید.
او بعد از کودتای 28 مرداد 1332، خود را به شخص اول مملکت نزدیک کرد و در حلقه مشاوران نزدیک و محرمانه محمدرضا پهلوی درآمد و جزء طرفداران پروپاقرص دیپلماسی آمریکایی شد.
تفضلی پس از کودتای 28 مرداد به نمایندگی مجلس از زابل تعیین شد بدون اینکه زابل را از نزدیک دیده باشد. او در سال 1334 توسط علم به عنوان سرپرست محصلین به اروپا رفت و قریب پنج سال در آن سمت باقی ماند.
او در کابینه اسدالله علم به عنوان وزیر مشاور انتخاب شد. انتصاب تفضلی به این سمت هم‌زمان بود با یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی معاصر، یعنی اواخر سال 1341 و اوایل سال 1342 که قیام حضرت امام خمینی(ره) اوج گرفت و وی به طور جدی وارد مبارزه علیه روحانیت و مردم شد.
تفضلی در جریان سفر معروف شاه به قم در 4 بهمن 1341، به قم رفت؛ سخنرانی معروف و تاریخی شاه را نوشت و تنظیم کرد.
او در این سخنرانی از زبان شاه، زشت‌ترین، رکیک‌ترین و ناجوانمردانه‌ترین توهین‌ها را به روحانیت روا داشت، آنها را به ارتجاع سیاه تشبیه کرد و خطر آنها را از ارتجاع سرخ بیشتر دانست.
این سخنرانی به قدری زننده بود که در پی عکس‌العمل شدید امام خمینی(ره)، روحانیان و مردم، مسئولان خبری رژیم، نظیر نصرت‌الله معینیان مجبور شدند بخشی از سخنان شاه را سانسور کنند؛ سخنانی که به قول احسان نراقی، مشاور برجسته شاه، آغاز انقلاب و شمارش معکوس عمر رژیم پهلوی بود.
حضرت امام در سخنرانی معروف خود در عصر عاشورا، که به دستگیری ایشان و قیام تاریخی ۱۵ خرداد 1342 منجر شد، در اشاره به سخنرانی جنجالی شاه، محمدرضا را نصیحت کردند و فرمودند: هرچه دیگران به تو دیکته می‌کنند و به دست تو می‌دهند را تکرار می‌کنی.
اعتراض به دستگیری حضرت امام، قیام خونین ۱۵ خرداد را رقم زد. مطابق اسنادی که از جلسات هیئت دولت به ریاست اسدالله علم در روزهای ۱۵ تا ۲۰ خرداد 1342 موجود است، تفضلی در کشتار مردم نقش داشت. او به عنوان روشنفکر بیش از نظامیان بر کشتار مردم تأکید می‌کرد.
او بعد از انقلاب در ایران زیست و در نهایت شرمسار از اینکه در سرکوب قیام ۱۵ خرداد دست داشته است خودکشی کرد و پرونده زندگی‌اش در ۲۹ آذر ۱۳۶۹ بسته شد.
 


کد مطلب: 19905

آدرس مطلب :
https://www.iichs.ir/fa/note/19905/روشنفکری-دستش-خون-مردم-آلوده

تاریخ معاصر
  https://www.iichs.ir