دکتر اسدالله بادامچیان، از مبارزان نهضت اسلامی و نیز دبیرکل پیشین حزب مؤتلفه اسلامی، از واپسین سالیان دهه 1330 با زنده‌یاد آیت‌الله سیدمحمود طالقانی آشنا شد و به ارتباط صمیمی خویش با وی، تا مقطع رحلتش ادامه داد. او در این تعامل هجده‌ساله، شاهد کنش و واکنش‌هایی از آن بزرگ بود که در گفت‌وشنود پی‌آمده، شمه‌ای از آنها را به تاریخ سپرده است

 
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
آشنایی شما با زنده‌یاد آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، از چه مقطعی آغاز شد و چگونه به صمیمیت گرایید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. آشنایی من با مرحوم آیت‌الله سیدمحمود طالقانی (رضوان‌الله علیه)، به اواخر دهه 13۳۰ بازمی‌گردد. دو عامل باعث ارادتم به ایشان شد: نخست اینکه پدرشان مرحوم آیت‌الله سیدابوالحسن طالقانی، از علمای شناخته‌شده تهران بود و در میان مردم احترام خاصی داشت؛ دوم اینکه خودِ آیت‌الله طالقانی نیز، روحانی شجاع و قاطعی بود که در نهضت ملی ایران، نقش فعالی ایفا نمود. اینکه او در اوایل و همچنین فرجام فعالیت‌های فدائیان اسلام، با وجود فضای خفقان، با جوانمردی آنها را در منطقه طالقان و منزل خویش پناه داده بود، نیز بر علاقه ما به وی می‌افزود. این کاری بود که در آن دوره، کمتر کسی جرئتش را داشت. بعد از کودتای ۲۸ مرداد 1332، مسجد هدایت به یکی از پایگاه‌های مهم نیروهای مذهبی تبدیل شد. بنده از طریق دوستانی چون شهید حاج صادق اسلامی، با آیت‌الله طالقانی ارتباط پیدا کردم. این ارتباط در سال ۱۳۴۰ و با همکاری با نهضت آزادی نزدیک‌تر شد و در دهه 13۵۰، زمانی که در زندان اوین هم‌بند بودیم، به اوجِ خود رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم، رابط حزب جمهوری اسلامی با ایشان بودم و با ایشان ملاقات‌ها و گفت‌وگوهایی داشتم.
 
جایگاه آیت‌الله طالقانی در تشکّل «نهضت آزادی» را چگونه دیدید؟
در نهضت آزادی، همه برای آیت‌الله طالقانی احترام قائل بودند یا دست کم اینطور وانمود می‌کردند، اما سران این گروه بیشتر ایشان را در قامت یک «همکار سیاسی» می‌دیدند تا یک عالم دینی که حکم شرعی فعالیت‌هایشان را از او می‌گیرند. نگرش غالب در نهضت، افکار مهندس بازرگان بود. بااین‌همه اطلاعیه و حضور مرحوم طالقانی، بسیاری از مذهبیون را به این جریان جذب کرد؛ چرا که جز معدودی از افراد، کسی به‌خاطر بازرگان به نهضت نمی‌پیوست. آقای جلال‌الدین فارسی، شهید صادق اسلامی، شهید علی درخشان و بنده و عده‌ای چون ما، عمدتا به‌خاطر تأیید ایشان در جلسات نهضت شرکت می‌کردیم. البته آیت‌الله طالقانی، اختلاف‌نظرهای جدی با تفکر حاکم بر نهضت داشت. مواردی چون براندازی سلسله پهلوی، نوعِ نگاه به رهبری امام خمینی، حمایت از مبارزات مسلحانه و مهم‌تر از همه پرهیز از تفکرات التقاطی، در زمره این اختلافات است.
 
طبعا بخش مهمی از خاطرات شما درباره آیت‌الله طالقانی به دوره‌ای بازمی‌گردد که همراه با ایشان در بند یک زندان اوین به سر می‌بردید. مناسب است که در این بخش از گفت‌وشنود، بخش‌هایی از آن را بیان کنید.
همان‌طور که اشاره شد، بنده در سال 13۵۵ و در بند یک زندان اوین، در خدمتِ آیت‌الله طالقانی و سایر علمای حاضر در آنجا بودم. به دلیل بیماری معده، غذای مخصوص می‌گرفتم و چون آرام غذا می‌خوردم، وقتی شهید کچویی برای جمع‌آوری سفره می‌آمد، هنوز غذایم تمام نشده بود! آقای طالقانی با شوخی می‌گفت: «نه زود سر سفره می‌آیی، نه زود غذا می‌خوری، بالاخره تکلیف ما را معلوم کن!». برای من بیش از شوخ‌طبعی، صلابت ایشان جالب و به‌یادماندنی بود. خودش تعریف می‌کرد: «وقتی در سال 13۵۴ مرا به کمیته مشترک بردند، مأمور نگهبان آمد و با لحني زشت گفت: بلند شو تا برویم به بازجویی! عصر که دوباره آمد و این دستور را تکرار کرد، گفتم: نمي‌آيم، اگر مي‌خواهي دست و پاي مرا بگير و بِبَر! وقتي ديد حریف من نمی‌شود، رفت و ازغندي را ــ که بازجوی من بود ــ آورد. او پرسید: چرا نمي‌آييد؟ گفتم: هر وقت نگهبانتان یاد گرفت که با ادب صحبت كند و گفت: بفرماييد برويم، مي‌آيم! ازغندي كه ديد چاره‌اي ندارد، گفت: بفرماييد برویم! صلابت ايشان در زندان، هميشه بازجوها و شكنجه‌گران ساواك را وادار به احترام می‌کرد. او اساسا در میان زندانیان، شأن و احترامی متفاوت داشت.