آیتالله العظمی سیدمحمدهادی میلانی، نمادی از جهاد علمی و سیاسی
6 دی 1404 ساعت 14:42
مولف : محمدرضا کائینی
در سال 1334 و با استقرار آیتالله میلانی در شهر مشهد، حوزه مشهد جانی تازه یافت و تدریس او رفتهرفته توجه استعدادهای جوان و سرشار این حوزه را جلب کرد و آنان را مجذوبِ خویش ساخت، اما پرسش صریح در این مقطع این است که آیتالله میلانی به چه کارِ امروزِ جامعه ما میآید؟
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ از نگره تاریخی و طی قرنها، نوعی ارتباط وثیق میان برآمدگان حوزه علمیه خراسان با حوزههای شیعی در عراق و ایران برقرار بوده و ردِّ پای علمی آنان که در «طوس» زاده شدهاند را در تأسیس و ارتقای حوزههای علمیه، از جمله در نجف میتوان رصد کرد. از سوی دیگر نجف نیز، همواره بالندگی و رونق حوزه خراسان را از نظر دور نداشته و بسا فرزانگانِ پرورده خویش را برای حراست از این کانون علمی، رهسپار مشهد و شهرهای اطراف ساخته است. دو مثال تاریخیِ بعید و قریبِ این امر نیز، تأسیس حوزه کهن نجف اشرف به دست شیخ محمد بن حسن طوسی در سال 448ق و نیز قرنها بعد، هجرت آیتالله العظمی سیدمحمدهادی حسینی میلانی ــ که خویش از فضلای حوزه نجف بود ــ در سال 1334ش، از کربلا به مشهد است. در این وجیزه اما، نظری به مهاجرت دوم افکندهایم و پیامدهای فراوان آن را به مرور نشستهایم.
یک: حوزه مشهد تا پیش از تضییقات رضاخانی، کانونی به روال بود و عالمان نامآوری آن را مدیریت میکردند و بر غِنایش میافزودند. مزاحمتهای قزاق و واکنشهای طبیعی اَعلامِ مشهد، تبعید آنان از این شهر را موجب گشت. آیتالله شیخ محمد آقازاده خراسانی (فرزند آخوند ملا محمدکاظم خراسانی) به تهران تبعید و نهایتا در پایتخت کشته شد، آیتالله العظمی حاج آقا حسین قمی به عراق تبعید گشت، آیتالله سیدیونس اردبیلی نیز، به اقامت اجباری در تهران و سپس اردبیل محکوم شد. ردههای پایینتر علمی و تبلیغی این حوزه نیز، سرنوشتی بهتر از بزرگان خود نداشتند و در بهترین صورت، یا خانهنشین شدند یا به فعالیتی محدود بسنده کردند. حوزه مشهد طی دو دهه، نوعی اُفت و رکود را تجربه کرد. سرانجام در سال 1334 و با استقرار آیتالله میلانی در شهر مشهد، (در پیِ دعوتهای مکرر علمای این شهر در سفر پیشین) این کانون علمی جانی تازه یافت. تدریس او که از آوردههای علمیِ آیتینِ میرزا حسین نائینی و شیخ محمدحسین اصفهانی (کمپانی) قوام یافته بود، رفتهرفته توجه استعدادهای جوان و سرشار این حوزه را جلب کرد و آنان را مجذوبِ خویش ساخت. نگارنده مکررا از برخی شاگردان آن بزرگ شنیده است که نحوه مواجهه او با مقولات پیچیده فقهی و قدرتش در حلوفصلِ غوامضِ آنان، طلاب را به وجد و اعجاب میآورد! نیکبختانه بخشهایی از دروس فقهی او ضبط و در سالهای اخیر ارتقای کیفیت یافته و آینهای گویا از این توان شگرف علمی است. از سوی دیگر تلاش ارجمندِ آیتالله میلانی در تأسیس مدارسی با برنامههای منظم و بدیع نیز، در اصلاح حوزه و سوق یافتن آن به تربیتی نوین برای طلاب خراسان، بس مؤثر و موفق افتاد و بهمرور آثار خویش را نمایان ساخت.
کد مطلب: 26342