«سیری در آثار شهید آیتالله سیدعبدالحسین دستغیب» در گفتوشنود با زندهیاد آیتالله سیدمحمدهاشم دستغیب؛
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
قدیمیترین اثر شهید آیتالله سیدعبدالحسین دستغیب کدام است و در بازشناسی افکار و رویکردهای عرفانیِ ایشان، چه جایگاهی دارد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. باید اشاره کنم که شهید آیتالله دستغیب (رضوان الله تعالی علیه)، مجموعهای گرانسنگ و کمنظیر از آثار اعتقادی، تفسیری و اخلاقی از خود بر جای گذاشتهاند که هر کدام حاصل سالها مطالعه، تأمل قرآنی، تهذیب، وعظ و تربیت نفوس بوده است. اثر نخست ایشان، کتاب «صلوهالخاشعین» است؛ کتابی که برای اولین بار، مدتها پیش از انقلاب چاپ شد و سالها نایاب ماند! در این اثر، طهارت معنوی، خشوع و حضور قلب در نماز، شرح افعال و اذکار نماز و نیز عوامل قبولی آن به درگاه خداوند، با اتکا به آیات و روایات بیان شده است. میتوان این کتاب را سنگ بنای سلوک عبادی و اخلاقی آن بزرگوار دانست.
کتاب «گناهان کبیره»، در پاسخ به کدامین ضرورت در حوزه معرفت دینی به نگارش درآمده است؟
پدرم این کتاب و کتاب «قلب سلیم» را حاصل عمر خود میدانست! او معتقد بود که بخش مهمی از تقوا، پرهیز از گناه است، اما جامعه بهدرستی با گناهان کبیره آشنا نیست؛ به همین دلیل سالها برای تدوین اثری جامع، درباره گناهان اعتقادی و عملی تلاش کرد. ویژگی مهم کتاب، بیان ساده و روایی آن است؛ در عین دقت علمی و استناد به آیات و روایات. این کتاب، یکی از مؤثرترین آثار تربیتی در دهههای اخیر بوده و همچنان نیز مورد اقبال عمومی است.
کتاب «قلب سلیم» نیز، به واقع ادامه منطقیِ کتابِ پیشین است؟
بله؛ شهید دستغیب «قلب سلیم» را مرحله دوم تقوا میدانست؛ یعنی درمان بیماریهای باطنی پس از ترک گناه. این کتاب دو بخش دارد: عقاید و اخلاق. در آن از رذائل، ریشههای آنها، روش درمان و صفات نجاتبخش مانند: توکل، رضا، خشوع و اخلاص سخن گفته شده است. این اثر، راهنمای کامل تزکیه نفس و پیوند عمیق میان اخلاق و توحید است و برای علاقهمندان به سلوک در مسیر قُرب به خدا، یک راهنما محسوب میشود.
کتاب «داستانهای شگفت»، یکی از آثار پرخواننده آیتالله دستغیب بهشمار میآید. علت این امر چیست؟
این کتاب، ثمره دهها سال معاشرت با اهل تقوا و بندگان صالح خدا و مشاهده حالاتِ آنهاست. ۱۴۸ داستانِ حقیقی از کرامات، استجابت دعا، توسل، توکل و نشانههای عالم غیب، در آن گردآوری شده و ارائه است. مؤلف فقید در مقدمه، انگیزه خود را عشق به ذکر صالحان، تقویت ایمان مردم و حفظ تجربههای معنوی برای آیندگان دانسته است. این اثر از محبوبترین کتابهای ایشان است؛ زیرا حقیقت را در قالب داستان بیان میکند؛ روشی که قرآن نیز به آن تمسک جسته است و برای مردم جاذبه دارد.
کتاب «توحید»، شامل چه موضوعاتی است؟
کتاب «توحید»، گزیدهای از ۳۴ جلسه سخنرانی آیتالله دستغیب در صداوسیمای شیراز است، که شرحی ساده بر معرفت الهی، با اتکا به عبارات نخستین خطبه از نهجالبلاغه ارائه میدهد. این اثر، با تبیین توحید ذاتی و صفاتی، وحدانیّت خداوند را از طریق نظام آفرینش اثبات کرده و معیّت حق را بدون هیچگونه حلول و اتحادی معرفی مینماید. شهید شرط دستیابی به یقین و قرب الهی را در بندگی خالصانه و توبه دانسته و هشدار میدهد که درازای آرزوها، مانع اصلیِ خداشناسی است.

زندهیاد آیتالله سیدمحمدهاشم دستغیب در کنار پدرش شهید آیتالله سیدعبدالحسین دستغیب
کتاب «معاد»، چگونه به بررسی موضوع خود پرداخته است؟
این کتاب، یکی از پرفروشترین آثار به چاپرسیده شهید دستغیب بهشمار میآید. در این اثر، مجموعه سخنرانیهای ایشان در یک ماه مبارک رمضان، جمعآوری و تنظیم و تبویب شده است. ایشان در پاسخ به این سؤال که: چرا پروردگاری که متصف به رحمان و دارای رحمت عامه است، بحث عذاب را مطرح کرده و با چه منطقی یک عمر کوتاه، مستحق یک عذاب همیشگی میشود؟ به بررسه ادله قرآنی، روایی و عقلی موضوع پرداخته است. در این کتاب، تقریبا به یک دوره از مباحث حوزه معادشناسی پرداخته شده است.
آیا آیتالله دستغیب در زمینه تفسیر نیز، اثری از خود به جای گذاشتهاند؟
بله؛ مباحث تفسیری ایشان در باب برخی از سورههای قرآن کریم، از جمله سورههای: حجرات، واقعه، حدید، مجادله، یس، قمر، اسرا، رحمن و طور، در قالب کتابهایی جداگانه چاپ شده و نکات ناب و مطالب جذاب و خواندنیای را در بر دارد. از این مجموعه، تفسیرپژوهان میتوانند برداشتهای جالبی را وام بگیرند.
ظاهرا دیدگاههای ایشان در باب قیام حسینی(ع) نیز، در قالب کتابی ارائه شده است. قدری درباره این اثر توضیح دهید.
مجموعه سخنرانیهای ایشان درباره قیام حسینی(ع) و واقعه کربلا، در قالب کتاب «سیدالشهداء» نشر یافته است. در این کتاب روشن میشود که حرکت امام حسین(ع)، نه صرفا اقدامی سیاسی، که برای حفظ حقیقت دین و احیای بندگی خداوند بوده است. همچنین هدف از همراهی اهلبیت(ع) با حضرت سیدالشهدا(ع) را تکمیل نهضت و باطل کردن تبلیغات بنیامیه میداند. این اثر، نگاهی تحلیلی، عقیدتی و تربیتی به واقعه کربلا دارد و در هر حوزه، از آن نتایجی میگیرد.
کتاب «82 پرسش» در چه زمینهای است؟
کتاب «82 پرسش»، شامل مجموعهای از پاسخهای مختصر و در عین حال جامع آیتالله دستغیب به 82 سؤال اعتقادی، فقهی و متفرقه است، که در سال 1334 توسط مرحوم محمد خالص ــ مردی باتقوا و اهل مطالعه ــ مطرح گردید. این اثر، که با استقبال فراوانی روبهرو شد، در چاپ هفتم خود (کاملترین نسخه)، با دو مسئله جدید درباره ظهور حضرت مهدی(عج) و تفقه تکمیل شده است. علاوه بر این، شامل دقایقی در خصوص عبادات در قطبین و مسئله بردگی در اسلام نیز میباشد.
خطبههای جمعه آیتالله دستغیب، چگونه تنظیم و منتشر شد؟
این خطبهها ترکیبی است از مباحث معنوی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی. در آنها هم از تقوا، دعا، تهذیب نفس و آخرت سخن گفته شده و هم از وحدت، ولایت فقیه، استکبارستیزی، لزوم کمک به جبههها، مقابله با منافقین و نیازهای جامعه. این مجموعه در قالب کتابی تحت عنوان «خطبههای جمعه» جمعآوری شده، که سندی زنده از حوادث تاریخی و خاطرات دوران انقلاب و برقراری نظام اسلامی است و میتواند مورد استفاده و استنادِ علاقهمندان به موضوعات فوق قرار گیرد.