«سیری در وقایع نهضت جنگل، از آغاز تا انجام» در گفتوشنود با زندهیاد سیدجعفر مهرداد؛
روس و انگلیس بر سَرِ پایان نهضت جنگل، مخفیانه توافق کردند
15 آذر 1404 ساعت 12:22
خوانش صحیح و بینقصان نهضت جنگل و نیز شخصیت زندهیاد میرزا کوچکخان جنگلی، از پیششرطهای تحلیلِ درست آن است. در گفتوشنود پیآمده، زندهیاد استاد سیدجعفر مهرداد، پژوهشگر نهضت جنگل، به مدد سالها مطالعه خویش، به چنین خوانشی دست زده است
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
در آغاز این گفتوشنود مناسب است قدری پیشینه زندهیاد میرزا کوچکخان جنگلی را بازنمایی کنید.
بسم الله الرحمن الرحیم. مرحوم میرزا یونس استادسرایی معروف به میرزا کوچکخان جنگلی، در سال ۱۲۵۷ خورشیدی در رشت زاده شد و در مدارس حاج حسن و جامع، مقدمات علوم دینی و فقه و اصول را آموخت. در جریان انقلاب مشروطیت، انجمنی از طلاب تشکیل داد تا از مشروطهخواهان حمایت کند و خود نیز در کنار آنان به فعالیت پرداخت. پس از صدور فرمان مشروطیت در ۱۲۸۵، به صف مدافعان این نظام پیوست. در تیر ۱۲۸۷، محمدعلیشاه مجلس را به توپ بست و مشروطه نخست پایان یافت. آزادیخواهان گیلان قیام کردند و در ۲۲ تیر ۱۲۸۸، با همراهی مجاهدان بختیاری قشون شاه را شکست دادند. میرزا در جریان فتح تهران، فرماندهی بخشی از مجاهدان را به عهده داشت. با تجدید مشروطه، احمدمیرزا شاه شد و استبداد صغیر پایان یافت، اما با حمله محمدعلیشاه در ۱۲۸۹ و حمایت روسها از آن، ایران دوباره گرفتار آشوب گشت. میرزا به جبهه رفت، تیر خورد، اسیر شد و مدتی در روسیه بهسر برد!
نهضت جنگل چگونه شکل گرفت و توسعه یافت؟
پس از اشغال کشور توسط روس و انگلیس و قرارداد ۱۹۱۵ که ایران را میان خود تقسیم کرده بودند، فقر، بیکاری و فساد، سراسر مملکت را فرا گرفت. میرزا، که در تهران با علما و ملیون گفتوگو کرده بود، دریافت که تنها راه کاهش فشار و حفظِ استقلال کشور، مقاومت مسلحانه است. در اردیبهشت ۱۲۹۴، وی بهصورت مخفی از تهران به رشت رفت و با دکتر حشمت طالقانی و جمعی از مجاهدان، در جنگل تولم مستقر شد. روستاییان، بازاریان، روشنفکران و در مجموع بدنه جامعه، از او حمایت کردند. هدف، بیرونراندن اشغالگران، احیای مشروطه و تأسیس دولت ملی بود. بنا بود که این حرکت از گیلان شروع شود و در صورت توفیق، به تمامی کشور تسری یابد.
نخستین درگیریهای مسلحانه جنگلیها با قوای بیگانه، به کدامین شکل روی داد؟
با افزایش نیروی جنگلیها، آنان پادگانهای روسی را مورد حمله قرار دادند و قزاقان را خلع سلاح کردند. نبردها در پسینجان، ماسوله و ماکلوان ادامه یافتند. در آبان ۱۲۹۵، مفاخرالملک مأمور روسها، با هفتصد نفر به کسما رفت، اما جنگلیها از چهار سو به آنها حمله کردند و نامبرده کشته شد. پس از این واقعه، اعتبار نهضت بالا رفت و «هیئت اتحاد اسلام»، اداره سیاسی جنگل را برعهده گرفت. کسما مرکز تصمیمگیری و گورابزرمیخ مرکز نظامی شد، مدارس جدید و دادگاههای صالحه تأسیس و راهها ساخته شدند. روزنامه جنگل نیز، رسما به انتشار دیدگاههای سران نهضت میپرداخت.
چالشهای بعدی نهضت جنگل چه بود و چطور پیش آمد؟
در سال ۱۲۹۷، قشون انگلیس به فرماندهی دنسترویل وارد رشت شد و تا مهر آن سال، شهر را در اختیار گرفت. با رفتن انگلیسیها، دولت وثوقالدوله در مرداد ۱۲۹۷ روی کار آمد و قرارداد ۱۹۱۹ را با انگلیس بست؛ قراردادی که استقلال کشور را از میان میبرد. میرزا و جنگلیها، با این معاهده بهشدت مخالفت کردند و آن را «سند فروش ایران» نامیدند. در بیانیههای هیئت اتحاد اسلام، استقرار و استقلال مجلس شورا، از اهداف اصلی نهضت جنگل اعلام شد.
 نقش نظام بینالملل در شکست نهضت جنگل |
 استعمارستیزانی که از دل هیئت اتحاد اسلام زاده شدند |
 چرا نقشههای روباه پیر بر میرزا کارگر نبود؟ |
کد مطلب: 26291
