زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین جعفر شجونی، به دلیل پیش‌کسوتی در مبارزات دینی دوره معاصر و نیز اشتغال به تبلیغ دینی در شهر تهران، بسیار زود با عیّاران نامدارِ آن آشنا شد و منش آنان را شناخت. وی در گفت‌وگوی پی‌آمده، به بازخوانی فصولی از اخلاق و عملِ شهیدان طیب حاج‌رضایی و حاج اسماعیل رضایی پرداخته است

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ 
آشنایی شما با نام و آوازه شهید طیب حاج‌رضایی، به کدامین دوره بازمی‌گردد؟ او و همگنانش به لحاظ شخصیتی، چگونه بودند؟
بسم الله الرحمن الرحیم. در سال ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ که به تهران آمدم، اسم سه چهار نفر «داش‌مشدی» را زیاد می‌شنیدم، کسانی که بین مردم به فتوت و جوانمردی شناخته می‌شدند، نه به اوباشگری و بدنامی. بااین‌همه تمامی آنها هم، به لحاظ شخصیتی یکسان نبودند و تفاوت داشتند. یکی مرحوم حاج مصطفی دادکان، معروف به «مصطفی دیوونه» بود، که با هم به مکه هم رفتیم و الحق «داشِ» واقعی بود. دیگری مرحوم طیب حاج‌رضایی بود، که همه با نام و آوازه‌اش آشنا بودند. یکی هم مرحوم حاج اسماعیل رضایی بود، که به لحاظ شخصیتی با آن دو نفرِ قبلی تفاوت داشت و بیشتر متدین و در پی انجام کارهای خیر بود. گاهی که با مرحوم خلج ــ که او هم از همان دسته‌ داش‌مشدی‌ها بود ــ و مرحوم حاج عبدالله رفیق‌دوست، پدرِ حاج محسن رفیق‌دوست، معاشرت می‌کردیم و به میدان می‌رفتیم، از جلوی حجره‌ مرحوم طیب رد می‌شدیم. او صندلیِ خود را جلوی حجره‌اش می‌گذاشت، می‌نشست و به هر کسی هم که از برابرش رد می‌شد، با احترام سلام می‌کرد!  
آقا به‌هرحال، آدم‌ها را نباید با ظاهر سنجید. ممکن است کسی را جاهل یا قلدر بنامند، اما او خودش را وقف امام حسین(ع) کرده باشد. در این صورت بعد از مدتی خواهید دید که دلش برای دین می‌تپد! بعضی‌ها هم در آغاز راهشان خطا دارد، ولی آخرِ کارشان خیر است. طیب هم از آنها بود که آخرش سعادتمند شد. عشق به آل پیامبر(ص) و مخصوصا امام حسین(ع)، انسان را نجات می‌دهد.
 
مرحوم طیب را در دفاع از حقوق ضعفا و فرودستان، چطور دیدید؟ و احیانا از این خصلت وی، چه مشاهداتی دارید؟
این داستان را خودم به چشم دیدم. پیرزنی بود در خیابان خراسان، که خانه‌ای مخروبه داشت و آن را به اجاره داده بود. مستأجرش نه کرایه می‌داد، نه بلند می‌شد! به آن زن هم گفته بود: برو به هرجا که می‌خواهی، شکایت کن! پیرزن ناتوان بود و حتی از پله‌های دادگستری هم نمی‌توانست بالا برود! وقتی طیب ماجرا را شنید، جلوی چشم همه سر دشنه‌اش را که کج بود، از کُتش بیرون آورد و خطاب به مستأجر گفت: «فردا کله صبح، از خانه این زن بلند می‌شوی یا نه؟» همه فهمیدند که ماجرا تمام است! آن مرد فردا خانه را خالی کرد. بعضی آدم‌ها وقتی طرفشان ضعیف باشد، زور می‌گویند و باید یک آدم قوی بالای سرشان باشد تا حقوق دیگران را ادا کنند. از این کارش خیلی خوشم آمد؛ چون با قدرت، در راه حق وارد شد. این اولین باری بود که مرحوم طیب را از نزدیک می‌دیدم؛ البته شنیده بودم که خانه ایشان در حوالی میدان خراسان است، اما هنوز با خودش برخوردی نداشتم. در آنجا بود که فهمیدم طیب حامی بی‌پناهان و ضعفاست؛ کسانی که نه پول داشتند و نه پارتی. امام حسین(ع) به امام سجاد(ع) فرمود: «فرزندم! مبادا به کسی ظلم کنی، که یاوری جز خدا ندارد!» شاعر هم دراین‌باره گفته است:
ناله مظلوم صدای خداست
توپ شهان پیش خدا بی‌صداست
 قدرت صد لشکر شمشیرزن
کم بود از ناله یک پیرزن
 
عزاداری‌های مرحوم طیب در ماه محرم، از شهرت و وسعت فراوانی برخوردار بود. لطفا قدری از مشاهدات خود دراین‌باره بگویید.
دسته عزاداری مرحوم طیب در محرم، بسیار با جلال و جبروت به خیابان می‌آمد؛ البته با علامت و سنج و طبل بودند، اما وقارشان را حفظ می‌کردند. مردم از دیدن نظم و شکوه این جماعت، لذت می‌بردند. من خودم دیده بودم که چه شور و ایمان عجیبی بر هیئتِ طیب حاکم است. آخر برخی از عزاداری‌ها برای عوام‌فریبی است! مثلا در آن زمان دستگاه سلطنت می‌خواست که با برگزاری مجالس روضه و حضور شاه در آنها، ظاهرِ دیندار از خودش نشان بدهد، ولی طیب حقیقتا عاشق امام حسین(ع) بود و همین عشقش هم باعث شد که عاقبت‌به‌خیر شود. او اگر گفته بود که از حضرت امام پول گرفته، اعدامش نمی‌کردند؛ چون ساواک می‌خواست پرونده‌سازی کند و قیام مردم در 15 خرداد را به حمایتِ جمال عبدالناصر ــ که با شاه بد بود ــ ربط دهد، اما طیب زیر بار حرفِ زور نرفت؛ البته خودشان هم می‌دانستند که حرف مهملی می‌‎زنند و این خودِ جامعه بود که در 15 خرداد تنفر خود را از شاه و حکومتش نشان داد.
 

پرونده طیب حاج‌رضایی