زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی‌اصغر مروارید، از سابقون نهضت اسلامی، یاران دیرین امام خمینی و دوستان قدیمیِ شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی به‌شمار می‌رفت. وی در گفت‌وشنود پی‌آمده، به بسط خصال عبادی و عرفانیِ فرزند گرامی امام پرداخته و خاطرات خویش دراین‌باره را بازگو ساخته است

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
آشنایی شما با شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی در چه تاریخی و کجا روی داد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. برای اولین بار در سال ۱۳۲۴ و در مدرسه‌ خیّرات‌خانِ مشهد، با مرحوم حاج آقا مصطفی خمینی(رحمه‌الله) ملاقات کردم. آن مقطع، اوایل تحصیل من و حاج‌آقا مصطفی هم از قم آمده بود. البته در آن سفر، خودِ مرحوم امام هم به مشهد مشرف شده بودند، ولی ‌آقا مصطفی بیشتر با طلبه‌ها مأنوس بود. چون حجره‌ من نزدیک به حجره‌ او بود، توفیق دیدارش زیاد دست می‌داد و از آن به بعد، رابطه ما رو به صمیمیت گذاشت.
 
در آن دوره، کدامین خصال و ویژگی‌ها را در ایشان برجسته‌تر دیدید؟
در آن وقت، شاید پانزده یا شانزده سال بیشتر نداشت، اما واقعا در میان طلبه‌ها خوش می‌درخشید! در بحث‌های ادبی، با صدای رسا و پُرشور سخن می‌گفت و همه‌ کسانی که ایشان را شناخته بودند، او را با همین خصوصیات به یاد می‌آورند. از همان ابتدا، در برابر عظمت هیچ شخصیتی خود را نمی‌باخت؛ مثلا ممکن بود با یک مرجع تقلید صحبت کند و بگوید: «نخیر آقا! فلان مسئله، از نظر ادبی قابل بحث و مناقشه است!». در آن زمان هنوز در سطح ادبیات بود و به دروس فقهی و اصولی نرسیده بود؛ به همین دلیل درباره‌ ادبیات زیاد بحث می‌کرد و معلوم بود که خوب درس می‌خوانَد. دیگر خصوصیت بارز او، که همیشه هم مشاهده می‌شد، تواضع کم‌نظیرش بود. معمولا افرادی که استعدادی دارند و شخصیت علمی‌ای پیدا می‌کنند، اگر در برابر اساتید خودشان هم تواضع کنند، میان همسن و سالانشان رفتار مخصوصی دارند و خود را برتر می‌بینند، ولی حاج‌آقا مصطفی با وجود مقام علمی‌اش، بسیار فروتن بود. کسانی که با او مأنوس بوده‌اند، خوب می‌دانند که در هیچ مرحله‌ای خود را نمی‌گرفت و همیشه افتادگی و خضوع خود را حفظ می‌کرد.
 
دوستان و مراودان آیت‌الله سیدمصطفی خمینی در مشهد، بیشتر چه کسانی بودند؟
در سفرِ مشهد، با آقایان: نظام‌الدین الهی قمشه‌ای، سیدمحمد جلالی، صادق خلخالی و علی شیخ محمدی بسیار صمیمی بود. با آنها شوخی و تفریح می‌کرد و گاهی نیز با هم، به منطقه وکیل‌آباد می‌رفتند، اما همین حاج آقامصطفی با آن روحیه شاد و پرشور، وقتی آقا نظام قمشه‌ای در مسجد گوهرشاد دعای کمیل می‌خواند، عبایش را پهن می‌کرد و با حالتی خاص روی زمین می‌نشست و دعا می‌خواند و تضرّع می‌کرد. با آن استعدادِ جوشان، از نظر عبادت و تهجّد نیز انسان فوق‌العاده‌ای بود. در میان رفقا لطیفه‌ای هست که می‌گویند کسانی که خیلی استعدادِ درس ندارند، به مفاتیح‌الجنان می‌پردازند و مقدس می‌شوند! ولی او به‌رغم استعداد و توان خوبی که در درس و بحث داشت، اهل عوالم عرفانی و معنوی نیز بود.
 
درباره سلوک عبادی و عرفانی ایشان، بسیار سخن می‌رود. مشاهداتِ شما دراین‌باره چیست؟
از نظر عبادی، بسیار مقیّد و پیگیر بود. گاهی جلسات ما، تا پاسی از نیمه‌شب طول می‌کشید و من می‌دیدم که ساعت دو یا سه، از جا بلند می‌شود و نافله‌ شبش را می‌خوانَد. نسبت به خواندن ادعیه، پایبندی خاصی داشت؛ مثلا مستحب است که در پایان دعا، با انگشت به سمت راست و چپ اشاره شود و او این حرکت را چنین تفسیر می‌کرد که انسان با این کار در برابر خدا تواضع و کوچکی خود را نشان می‌دهد. یکی از دوستان نقل می‌کرد که نیمه‌های شب، حاج‌آقا مصطفی برای تهجد بیدار می‌شد و پس از نمازهای واجب و مستحب، جلوی آینه می‌ایستاد و خطاب به خودش می‌گفت: «مصطفی! مواظب باش! حساب و کتابی هست...». البته تعابیر شیرینی هم درباره‌ خودش داشت که از گفتنشان معذورم.