زنده‌یاد آیت‌الله محمدهادی معرفت، در مقطع تبعید امام خمینی و شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی به نجف، با آن دو بزرگ آشنا شد و در این میان با فرزند ارشد رهبر انقلاب، اُنس و الفت یافت. وی در گفت‌وگویی که پیش روی دارید، جامعیت علمی و اخلاقی آن فقید سعید را تبیین کرده است

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ 
ظاهرا آشنایی شما با شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، در شهر نجف روی داد؛ لطفا دراین‌باره توضیحاتی ارائه کنید.
بسم الله الرحمن الرحیم. بله، من از مقطعی با آیت‌الله حاج آقا مصطفی خمینی(رضوان‌الله تعالی علیه) آشنا شدم که در مصاحبت پدر بزرگوارشان به نجف آمدند. ایشان صاحب قریحه‌ای خوش و استعدادی فوق‌العاده، اهل فضل و دانش، ادب و معاشرت بود. بعضی شب‌ها در صحن مطهر حضرت امیرمومنان(ع)، با افراد فاضل و ادیب جلسه داشت و از لحاظ روابط اجتماعی، بسیار توانمند و بادرایت عمل می‌کرد. حاج آقا مصطفی پس از ورود به نجف، خیلی زود خود را با شرایط این شهر و حوزه علمیه آن وفق داد.
 
از سیره و منش علمی ایشان در دوره اقامت در نجف، چه توصیفاتی دارید؟
مرحوم حاج آقا مصطفی پس از دوره کوتاهی شرکت در درس اعلام نجف، بیشتر در درس حضرت امام شرکت می‌کرد و اهل بحث و اشکال هم بود. ایشان هیچ‌گاه در پی شهرت یا وجهه علمی نبود و در عین حال، فقط برای تحقیقات علمی اعتبار قائل می‌شد. با احاطه‌ کاملی که به دیدگاه‌های پدر داشت، نکات مبهم دروس ایشان را برای دیگر شرکت‌کنندگانِ درس روشن می‌کرد. از نظر وسعت معلومات، نسخه‌ دوم پدرش بود. امام در علوم جدید و طبیعی نیز، اطلاعاتی داشتند و گاه مباحثی فلکی و امثال آن را در دروس خود مطرح می‌کردند. حاج‌آقا مصطفی هم بدون تحصیلات دانشگاهی، در حوزه مسائل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، آگاهی‌های فراوان داشت و تنها به علوم حوزوی اکتفا نمی‌کرد. اصولا نمی‌توان او را از امام جدا دانست. بسیاری معتقد بودند که حالات علمی و عملی حاج‌آقا مصطفی در جوانی، شبیه به امام در همان سنین بود. وی ضمن شرکت در درس پدر، خود نیز خارج اصول تدریس می‌کرد و دراین‌باره، دقایق و تحقیقات جالبی داشت. به تفسیر کلام‌الله مجید، بسیار علاقه‌مند‌ و خود نیز در حال نگارش تفسیری جامع بود که مع‌الاسف به پایان نرسید.
 
قدری در باب مختصات و ویژگی‌های این تفسیر بگویید.   
خاطرم هست که یک ‌بار به من فرمود: «من در حال نگارش تفسیری هستم، خوب است آن را ملاحظه کنید». پس از مطالعه، نکات تکمیلی‌ام را خدمت ایشان گفتم و به‌راحتی پذیرفت. تفسیرش پر از ظرایف ادبی، فلسفی و عرفانی بود و این امر، نشان از گستردگی اطلاعات علمی و مطالعات و تحقیقاتش داشت. وسعت آن تفسیر به‌قدری بود که عمر یک انسان برای اتمامش کافی نبود! به ایشان گفتم: اگر به همین صورت پیش برود، در نهایت ممکن است کار ناتمام بماند. مثال زدم: در المیزان مباحث ابتدا گسترده است، اما بعدها خلاصه‌تر شده، درحالی‌که تفاسیر فخر رازی یا مجمع‌البیان، یکنواخت مانده‌اند. بهتر است انسان توان و عمر خود را در نظر بگیرد تا کار ابتر نماند. به‌هرحال همین چند جلدی که از تفسیرشان به نگارش درآمد و بعدها به چاپ رسید، برای محققان مغتنم است.