«شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، در جلسات درس امام خمینی» در گفت‌وشنود با زنده‌یاد آیت‌الله محمد مؤمن قمی؛
فهم دقیق و مستقیم علمی، از اشتراکات او با امام بود
3 آبان 1404 ساعت 18:17
زنده‌یاد آیت‌الله محمد مؤمن قمی در اواخر دهه 1330، بخشی از اثر فلسفی منظومه حاج ملاهادی سبزواری را نزد شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی خواند و از همان دوره، از او شناختی دقیق پیدا کرد؛ شناختی که بعدها هنگام حضور در درس امام خمینی در قم و نیز در سفرهای نجف، عمیق‌تر نیز شد. وی در گفت‌وشنود پی‌آمده، پاره‌ای از خصال علمی آن بزرگ را تبیین نموده است
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
آشنایی جنابعالی با شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی، از چه مقطعی آغاز شد و چگونه رو به صمیمیت نهاد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. بنده در سال‌های ۱۳۳۶–13۳۷، با آن بزرگوار آشنا شدم. در قم، طلبه بودم. تا آن زمان، ارتباط نزدیکی با بزرگان نداشتم. بیشتر در دوره‌ای که دروس سطح را تمام کردم و قصد داشتم درس خارج بخوانم، این گونه ارتباطاتم آغاز شدند. در آن زمان مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی(ره)، مرجع مطلق شیعه بودند و حوزه درس گسترده‌ای داشتند. در کنار ایشان، حضرت امام خمینی(ره) نیز تدریس می‌کردند. پس از بررسی‌های لازم، به این نتیجه رسیدم که اگر بخواهم در درس خارجِ مفید و مؤثری شرکت کنم، آن درس، درسِ حضرت امام خواهد بود. ابتدا به درس فقهِ آیت‌الله بروجردی رفتم، ولی بعد از یک ماه، درس ایشان را ترک کردم و در درس امام شرکت کردم. شناخت من از مرحوم حاج آقا مصطفی(ره)، در این درس شکل گرفت. ایشان به عنوان طلبه‌ای فاضل و مستشکِل، در این درس شرکت می‌کردند. آن بزرگوار بسیار مستعد، فاضل و دارای همت و پشتکار بودند و مستمرا در جلسات درس امام حضور می‌یافتند.
ظاهرا شما بخشی از منظومه حاجیِ سبزواری را در محضر ایشان تلمذ کردید. ارزیابی شما از نحوه تدریسشان چیست؟
بله؛ مرحوم حاج آقا مصطفی، در مباحث فلسفی نیز تبحر خاصی داشتند. به یاد دارم که با برخی از فضلا، در مدرسه حجتیه درباره اسفار ملاصدرا بحث‌های مفصل داشتند. بیانشان بسیار رسا بود و در مباحث مهم و پیچیده، توان زیادی از خود نشان می‌دادند. همین شناخت از فضل و تسلط ایشان بر فلسفه، باعث شد در سال‌های 13۳۸ یا 13۳۹، به فکر بیفتم تا منظومه حاج ملاهادی سبزواری را نزد ایشان بخوانم. با دو سه نفر از دوستان بودیم و ایشان دو ساعت بعد از غروب، به مسجد مدرسه حجتیه می‌آمدند و برای ما منظومه را تدریس می‌کردند. جلسات بسیار خوبی بودند و دقت نظر بالا و تسلط ایشان در تدریس، در آنها کاملا مشهود بود. این تبحر از دو امر نشئت می‌گرفت: یکی تسلط اجتهادی بر ادبیات عرب و دیگری خوش‌فهم بودن در موضوعات فلسفی. حتی اسفارِ ملاصدرا هم، در دست ایشان مانند موم بود. این در مباحثاتی که پیش‌تر در مدرسه حجتیه داشتند، خود را نشان می‌داد. برای تدریسِ این مباحث، استادی استثنایی بودند. گاهی که پای مباحث ادبی به میان می‌آمد، اشعار ابن مالک را هم از بَر می‌خواندند.
ظاهرا ایشان در شعر و ادبیات نیز، ید طولایی داشتند. آیا در تدریس و گفت‌وگوهای علمی، زیاد به اشعار استناد می‌کردند؟
در وجود ایشان، همه چیز طبیعی بود و هیچ کار نمایشی‌ای نمی‌کردند. اشعار را هم، به مناسبت می‌خواندند. اهل تفاخر به معلوماتشان نبودند، بلکه بسیار درویش‌مسلک و متواضع بودند. یک بار گفتند: تصمیم گرفته‌ام شعرهایی را که حفظ کرده‌ام، از یاد ببرم! چون روایات معصومین(ع) درباره کسی که ذهن خود را از اشعار پرکرده باشد، داوری خوبی ندارند!
آیت‌الله سیدمصطفی خمینی در حیطه مسائل علمی، از چه جنبه‌هایی به امام خمینی شباهت می‌بردند؟
شباهتشان که بسیار بود؛ چون استاد اول و آخر مرحوم حاج آقا مصطفی، حضرت امام بودند، اما در میان تمام اشتراکاتی که داشتند، من آنها را در فهم مستقیم و دقیق از مفاهیم علمی، بسیار به هم نزدیک و شبیه دیدم. بنده تا مقطع قبل از تبعید امام از قم، مقیّد بودم که در هر دو درس ایشان شرکت کنم و اساسا در فقه و اصول، هر چه بلدم از ایشان است! پس از تبعید ایشان، در جلسات درسِ آیت‌الله سیدمحمد داماد و آیت‌الله حاج آقا مرتضی حائری شرکت کردم. علاوه بر علم، آنچه از حضرت امام یاد گرفتیم، معنویت و تواضع بود و همان‌ها را هم در حاج آقا مصطفی می‌دیدیم.
کد مطلب: 26188