«پیشینه شهید سیدحسن نصرالله، در حوزههای علمیه نجف و قم» در گفتوشنود با حجتالاسلام والمسلمین شیخ حسان سویدان العاملی؛
حجتالاسلام والمسلمین شیخ حسان سویدان العاملی از روحانیان لبنانی است که سابقه حضور در حوزه علمیه قم را دارد. وی در گفتوشنود پیآمده، به روایت سالهای حضورِ مجاهد کبیر شهید سیدحسن نصرالله در حوزههای نجف و قم و تأثیر آن بر شخصیت وی پرداخته است. ذکر این نکته ضروری است که این مصاحبه سالها پیش از شهادت دبیرکل فقید حزبالله لبنان انجام شده است
پایگاه اطلاعرسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛
جناب سیدحسن نصرالله پیش از عزیمت به نجف برای تحصیل علوم دینی، در لبنان شاهد چه وقایعی بود؟ و این رویدادها چه تأثیری بر شکلگیری شخصیت وی داشتند؟
بسم الله الرحمن الرحیم. آقای سیدحسن نصرالله در آن دوره از تاریخ معاصر لبنان، شاهد شکلگیریِ مقاومت ضد صهیونیستی بود. پیش از رفتن به نجف، عضو جنبش امل و به جهاد و مبارزه با اشغالگران علاقهمند بود. در نجف با شهید سیدعباس موسوی آشنا شد و از طریق او، به شهید آیتالله سیدمحمدباقر صدر رسید، که پرچم جهاد علمی و عملی را در دست داشت. او با وجود جوانترین طلبه لبنانی بودن، در کلاسهای عالی شهید صدر حاضر می شد. سیدعباس، به توصیه شهید صدر، مسئولیت آموزش و سازندگی فکری و علمی او را برعهده گرفت. دیدارهای مشترکشان با شهید صدر، به آشکارتر شدن ویژگیهای شخصی نصرالله انجامید. بههرحال نخستین پایههای علمی او، از حضور در درس شهید صدر و مراوده با سیدعباس موسوی شکل گرفت و مسیر جهاد و مبارزه، بیش از پیش به رویش گشوده شد.
آیا شرایط خاص جنوب لبنان، انگیزه هجرت به نجف را برای او فراهم ساخت؟
بیتردید. جنوب لبنان سالها از تجاوزگری صهیونیستها، نفوذ اندیشههای کمونیستی و لیبرالی، حضور گروههای مسلح فلسطینی و فقر اقتصادی رنج میبرد. نصرالله همراه معدودی از دانشپژوهان لبنانی، با اهداف بلند به نجف رفت. او انسانی آرمانخواه بود و فراگیری علوم دینی را گامی برای رسیدن به قلههای بالاتر میدانست. اگر شرایط مساعد میبود، استعدادش میتوانست او را تا حد مرجعیت شیعه برساند! با وجود سرعت وی در طی مراحل علمی، بهدلیل سرکوب رژیم عراق، «سید» از نجف اخراج شد و به حوزه بعلبک رفت.
فعالیت جناب نصرالله در جریان مقاومت، چگونه آغاز شد؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، روحانیان مبارزی چون سیدعباس موسوی و شیخ راغب حرب، تحت تأثیر امام خمینی قرار گرفتند. با حمله اسرائیل به لبنان و اشغال بخش مهمی از کشور، سیدحسن نصرالله همراه سیدعباس و همگنانش، حزبالله را تأسیس کرد. ویژگیهای روحانی و معنویِ سیدعباس، از جمله فروتنی، فداکاری و قدرت اقناع و مدیریت، در نصرالله نیز وجود داشت. او در اوج یورش صهیونیستها و نیروهای چندملیتی، هم در میدانهای نبرد، هم در جلسات آموزش نظامی و هم در محافل فکری و نظری فعال بود.

آیا «سید» پس از تأسیس حزبالله نیز به تحصیلات خود ادامه داد؟
بله؛ او پس از عبور از مشکلات داخلی و تثبیت حزبالله، همچنان به ادامه تحصیل رغبت نشان میداد. وی در آغاز دهه ۱۹90و با وجود برخی مخالفتها، موافقت شورای مرکزی حزبالله را برای رفتن به قم جلب کرد. «سید» میخواست با فراگیری گسترده علوم اسلامی، با دست پُر به لبنان بازگردد و نقشی بینالمللی را ایفا نماید.
او در چه مقطعی، به قم مهاجرت کرد و چه دغدغههایی داشت؟
ورودش به قم، مصادف با پایان جنگهای داخلی لبنان بود. پیشتر و در حدود ده سال، در حزبالله فعالیت داشت و مقاومت لحظهای از ذهنش دور نمیشد. رویدادِ مهم این دوره، مقابله شخصی نصرالله با جریانی بود که قصد نابودی مقاومت در بیروت را داشت؛ تصمیمی انقلابی، که او با فقدان شورای مرکزی حزبالله در لبنان گرفت. این اقدام مانع از نابودی هسته مقاومت در بیروت شد، هرچند که هزینههایی را نیز در پی داشت! در قم، هدفش حضور در درس خارج فقه و اصول شاگردان امام خمینی، برای افزایش دانش و عرفان و همچنین تقویتِ فرهنگیِ مقاومت بود.
اساتید «سید» در قم، چه کسانی بودند؟ و در مسیر تحصیل او، چه مشکلاتی پیش آمد؟
«سید» قصد داشت تا طیِ دو سه سال، تمام وقت به تحصیل بپردازد، اما مسئولان حزبالله و جمهوری اسلامی، اجازه دوری طولانیمدت او را از ایفای مسئولیت در لبنان ندادند. در ماههای نخست، در دروس آیات: محمد فاضل لنکرانی و سیدکاظم حائری شرکت کرد و علاوه بر فقه و اصول، در درس تفسیر قرآن آیتالله عبدالله جوادی آملی نیز حضور داشت.
آیا به دروس عرفانی نیز علاقه نشان میداد؟
بله؛ هرچند به شکلِ نامنظم، به اینگونه دروس هم میرفت. حضور در این درسها، گرایشات معنوی و عرفانی او را تقویت کرد. اساسا او علاقه ویژهای به علمای «عارف» و «سالک»، مانند آیتالله محمدتقی بهجت نشان میداد. همچنین نزد آیتالله سید عبدالکریم کشمیری نیز حاضر میشد. پس از بازگشت، همچنان در سفرهایش به ایران، ملاقات با آیات: بهجت، کشمیری و حسنزاده آملی را پی میگرفت و توصیههای آنان را بهکار میبست. این ارتباط با عرفای بزرگ، قدرت روحی و نیز توان تصمیمگیری او در لحظات خطیر جهاد و مقاومت را بسیار افزایش داد.
ارتباط او با علمای حوزه قم، پس از بازگشت به بیروت و تصدی دبیرکلی حزبالله را چگونه دیدید؟
ارتباط سید، همچنان مستمر و مداوم بود. وی در هر سفر به ایران، دیدار با اساتید فقاهت و عرفان را مقدم میداشت و از رهنمودهای آنان، در اتخاذ تصمیمات سیاسی و نظامی خویش بهره میبرد. او از قم، با دیدگاهی بسیار وسیع و با غِنای فراوان به بیروت بازگشت. او جایگاه مقاومت را در محور منطقهای و حتی جهانی ارتقا داد و در تحولات بعدی، این حقیقت آثار خود را بهوضوح نشان داد.
از دیدگاه شما، جمعبندی نقش حوزههای نجف و قم، در شکلگیری شخصیت جناب نصرالله چیست؟
برای او حوزه نجف، با محوریت اندیشه و آموزشهای شهید آیتالله سیدمحمدباقر صدر، آغازی بر پیمودن یک مسیر طولانیِ علمی و جهادی بود. حوزه قم نیز با مزایای علمی و معنوی، به دیدگاهش وسعت بینالمللی داد. تلفیق این دو تجربه، رهبر امروز مقاومت اسلامی لبنان را ساخت.
و کلام آخر؟
جناب نصرالله در تلفیق دانشِ دینی با اخلاق فروتنانه، تدبیر سیاسی و شجاعت نظامی سرآمد است. این ویژگیها، حزبالله را به نیرویی تعیینکننده در منطقه بدل کرده و مانع از اجرای طرحهای دشمنان شده است. وی در کنار قاطعیت در برابر دشمن، مهربانی و توجه به مردم و نیروهای مقاومت را نیز همواره با خود داشته است.