ویلیام هیلی سولیوان ((william hely sulivan آخرین سفیر آمریکا در ایران در سال 1922 در رودآیلند متولد شد. او پس از کسب تحصیلات دانشگاهی راهی دانشکده دیپلماتیک شد. در جنگ جهانی دوم به استخدام نیروی دریایی آمریکا درآمد و با درجه افسری در جنگهای خاور دور شرکت کرد. پس از پایان جنگ جهانی دوم وارد وزارت خارجه آمریکا شد و در جریان جنگ کره به عنوان مشاور سیاسی ژنرال مک‌آرتور در دفتر او خدمت می‌کرد. وی پس از انجام مأموریتهای مختلف در خاور دور به سمت سفیر آمریکا در لائوس و فیلیپین منصوب شد و در جریان این مأموریتها از مشاوران نزدیک کیسینجر وزیر خارجه پیشین آمریکا در مذاکرات صلح ویتنام بود.
 
سولیوان پیش از اینکه به عنوان سفیر آمریکا در تهران انتخاب شود، هیچگاه تجربه کار با ایران و حتی یک کشور اسلامی را نداشت. نزدیکترین مأموریت او به تهران، کلکته، آن هم حدود سی سال قبل بود. سولیوان دیپلماتی بود که به قول خودش نه اطلاعات دقیقی نسبت به ایران داشت و نه مایل به پذیرفتن این مأموریت بود ولی از آنجا که تجربه کار در کشورهایی با حکومتهای متمرکز و استبدادی را داشت به این سمت انتخاب شد.
 
هنگام ورود سولیوان به تهران سفارت آمریکا در تهران فعالیت وسیع و پردامنه‌ای داشت. تعداد کارکنان سفارت به اضافه مأمورینی که در قسمت نظامی کار می‌کردند بالغ بر دو هزار نفر بود که با اعضای خانواده‌هایشان به پنج هزار نفر می‌رسیدند. سولیوان قبل از عزیمت به ایران با کارتر دیدار کرد و خواستار راهنمایی کارتر در مورد برخی از مسائل موجود بین دو کشور شد. رئیس جمهور آمریکا نیز به طور مفصل در این رابطه سخن گفت و در ماه ژوئن 1977 که به عنوان سفیر وارد تهران شد در اولین فرصت مطالب کارتر را که بازگوکننده سیاستهای کارتر در قبال ایران بود عیناً به اطلاع شاه رساند.
 
سولیوان یکی از با سابقه‌ترین و پرکارترین کارمندان دستگاه سیاست خارجی به حساب می‌آمد. او فردی زیرک و کارکشته بود و با کوله‌باری از تجارب راهی ایران شده بود و طبق دستوراتی که به وی داده شده بود بایستی تمام وقایع و جزئیات اتفاقات سیاسی ایران را از نزدیک زیر نظر داشته به واشنگتن گزارش می‌داد. با شدت گرفتن حرکت انقلاب ایران و برای پایان بخشیدن به آن سولیوان طرحی پیشنهاد نمود مبنی بر کنار گذاشتن شاه و روی کار آوردن میانه‌روها، ولی با مخالفت واشنگتن روبه‌رو شد. او در این رابطه می‌گوید: «اگر به پیشنهاد من توجه می‌شد و امکان انتقال آرام و بدون خونریزی قدرت فراهم می‌گردید به منافع آمریکا در ایران لطمه زیادی وارد نمی‌آمد... ما باید برای حفظ منافع خود با انقلاب همراه شویم و خود را با شرایط تازه تطبیق دهیم».
 
طرح سولیوان شکی برای دولتمردان کاخ سفید باقی نگذاشت که او دیگر نمی‌تواند سخنگوی واقعی دولت آمریکا در تهران باشد چرا که اقدامات وی در خلاف جهت سیاستهای کلی ایالات متحده قرار گرفته بود.
 
بهمن 1357/ فوریه 1979 سفارت آمریکا برای مدت کوتاهی اشغال شد و پس از مذاکره با ابراهیم یزدی (وزیر امور خارجه دولت موقت) قضیه منتفی گردید. با اوج‌گیری انقلاب و پیش‌بینی خطرات احتمالی، سولیوان 33 دیپلمات اسرائیلی را با کلیه اتباع آمریکایی از ایران خارج نمود و همچنین بسیاری از اسناد طبقه‌بندی شده سفارت را بسته‌بندی کرده به واشنگتن ارسال کرد.
 
اندکی بعد از پیروزی انقلاب و پیش از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا (آوریل 1979) سولیوان به آمریکا فراخوانده شد. وی پس از بازگشت به آمریکا به علت اختلاف نظر با کارتر و مشاور امنیت ملی او برژینسکی بازنشسته شد و پیشنهاد ریاست مجمع آمریکایی‌ (یک سازمان مطالعاتی وابسته به دانشگاه کلمبیا) را پذیرفت. سولیوان پس از پایان مأموریت خود در کتابی به نام مأموریت در ایران به حقایقی از اوضاع سیاسی ایران در عصر پهلوی، دخالتهای آمریکا در ایران، وابستگی و چاپلوسی بسیاری از مقامات دولتی شاه و اختناق سیاسی و اجتماعی ایران در دوران حکومت محمدرضا پهلوی اشاره می‌کند.
 
پی نوشت: