تاریخ معاصر - 23 شهریور 1347

گزارش ساواک از دیدار سرهنگ اخراجی ارتش با آیت‌الله طالقانی!/ آیت‌الله زنجانی درگذشت/ درگذشت آبتین/ اظهار تأثر آیت‌الله حکیم به دنبال زلزله خراسان/ پاسخ شاه به تلگرام صدراعظم آلمان فدرال/ رئیس دانشگاه پهلوی شیراز فردا انتخاب می‌شود/ دبیرکل سازمان توسعه صنعتی در تهران/ زلزله در زرند و خرم‌آباد/ اولین سفیر استرالیا به تهران آمد/ مقررات جدید شهریه دانشجویان/ فروشندگان کارت انتخابات دستگیر شدند/ سفر شمس پهلوی به اردن/ استقبال وزیر نفت عربستان از سازمان مشترک پتروشیمی خاورمیانه/ قصاب‌ها به کمبود گوشت اعتراض کردند/ موتورسوارها باید کلاه ایمنی به‌سر داشته باشند/ داراب باتمانقلیج چگونه کشته شد؟

گزارش ساواک از دیدار سرهنگ اخراجی ارتش با آیت‌الله طالقانی!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 23 شهریور 1347 «به قرار اطلاع واصله اخیرا سرهنگ سابق بیگلری، که از افسران اخراجی ارتش و نسبت به دستگاه بدبین است، با آیت‌الله سیدمحمود طالقانی در منزلش ملاقات نموده [است]».
این سند می‌افزاید: خواهشمند است دستور فرمایید به طور غیرمحسوس از طریق عوامل و منابعی که دارای امکانات کسب خبر در این زمینه می‌باشند درباره صحت و سقم موضوع و چگونگی مذاکرات و آشنایی دو نفر مورد بحث اطلاعات کاملی کسب و نتایج حاصله را اعلام نمایند.[1]

آیت‌الله زنجانی درگذشت

جراید امروز کشور نوشتند: با کمال تأسف اطلاع یافتیم که حضرت آیت‌الله زنجانی در عراق درگذشتند.
به‌مناسبت درگذشت فقید سعید، اعلامیه‌ای به‌شرح زیر از طرف وزارت خارجه انتشار یافت:
به ‌قرار اطلاع حضرت آیت‌الله حاج عبدالکریم مجتهد زنجانی، که از علمای ایرانی برجسته شیعه مقیم عراق بودند، به‌رحمت ایزدی پیوسته‌اند. فقید سعید در تمام دوران عمر در راه ارشاد شیعیان و پیروی از اصول ایرانیت گام برمی‌داشت و از جهت مقام علمی مورد احترام و قبول عامه بود.
در مراسم تشییع جنازه و تدفین آن مرحوم، کاردار سفارت شاهنشاهی در بغداد و کفیل سرکنسولگری ایران شرکت نمودند.
بنا بر امر اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر، سفیر شاهنشاهی در بغداد مأموریت یافته است که مراتب تسلیت و تأثر ذات مبارک ملوکانه را به حضرت آیت‌الله العظمی حاج سید محسن حکیم و جامعه روحانیت ابلاغ نماید.

شرح حال

مرحوم آیت‌الله حاج عبدالکریم زنجانی در سال ۱۳۰۳ق در قریه باروت آقاجی زنجان متولد شد. پدر و جد و جد بزرگ او همه از علمای معروف و بنام عصر خود بودند.
مرحوم آیت‌الله زنجانی فقه و اصول را از مرحوم حجت‌الاسلام آخوند ملاقربانعلی زنجانی آموخت و اجازه اجتهاد گرفت و آن‌گاه علوم ریاضیه را آموخت و فلسفه، الهیات و طبیعیات را فراگرفت و به تهران آمده به تحصیلات فلسفی پرداخت. سپس از راه قفقاز به مشهد و بعد به نجف اشرف مشرف شد و به تکمیل کمالات پرداخت. بعد از آن به تدریس و تعلیم و تألیف پرداخت.
مرحوم زنجانی دارای متجاوز از هفتاد جلد تألیفات در فلسفه، فقه و اصول فقه، تفسیر و سایر علوم اسلامی به زبان عربی می‌باشد که تاکنون نیمی از آنها به طبع رسیده است.
از مهم‌ترین اثر ایشان کتاب «دروس‌الفلسفه» است که در قسمت اول آن به‌طریق منطقی، وجود فلسفه اسلامی را ثابت نموده و در قسمت دوم بین فلسفه اسلامی و فلسفه و عقاید دکارت، بیکن، کانت، داروین و اینشتین مقایسه و قضاوت نموده است.
از آثار فارسی آن مرحوم کتابی است در سه فصل: فلسفه ضرورت دین، سیر طبیعی تجدد ادیان، ناموس عقلی، خاتمیت، دین اسلام می‌باشد.
مرحوم آیت‌الله زنجانی در اثر مسافرت‌های متعدد و پی‌درپی در ممالک اسلامی و محاوره با علما، دارای مقام شامخ و بزرگی شد.[2]

درگذشت آبتین

روزنامه «اطلاعات» نوشت: آقای موسی آبتین بعد از یک کسالت ممتد و عمل جراحی، که برحسب تجویز اطبای معالج در یکی از بیمارستان‌های لندن انجام یافته، دار فانی را وداع گفته است.
موسی آبتین در سال ۱۲۷۶ شمسی در تهران متولد، دوران تحصیل را در مدرسه عالی آمریکایی تهران به پایان رسانده، بلافاصله بعد از اتمام دوران مدرسه به خدمت وزارت دارایی اداره کل گمرکات وارد و بیش از چهل سال مصدر امور مهم گمرکی و مدیریت اداره گمرکات ایران بود.[3]

اظهار تأثر آیت‌الله حکیم به دنبال زلزله خراسان

از طرف حضرت آیت‌الله العظمی آقا سیدمحسن حکیم طی اعلامیه‌ای به دنبال زلزله خراسان تصریح شد: در این موقع که فاجعه دردناک زلزله خراسان قلوب عامه مسلمین را جریحه‌دار ساخته و در تمامی کشورهای اسلامی مردم مسلمان با صورت‌های گوناگون ابراز همدردی نموده‌اند، حضرت آیت‌الله العظمی آقای سیدمحسن طباطبائی حکیم، بزرگ مرجع تقلید شیعه، دام ظلّه العالی طی تلگراف دستور فرمودند تا مراتب عطوفت و تأثرات و دعوات معظم‌له را به مصیبت‌دیدگان و عموم مؤمنین اظهار و ان‌شاءالله تعالی کمک و زحمات مؤمنین در این خصوص مورد رضای خداوند متعال خواهد بود.
سیدابراهیم طباطبائی یزدی[4]

پاسخ شاه به تلگرام صدراعظم آلمان فدرال

جراید امروز کشور نوشتند: صدر اعظم آلمان غربی پنجشنبه گذشته پس از ترک تهران تلگرام تشکرآمیزی به‌حضور شاهنشاه آریامهر مخابره نمود و از جانب شاهنشاه نیز متقابلا به این تلگرام بدین شرح پاسخ داده شد:
جناب دکتر کورت گئورک کی‌زینگر، صدر اعظم جمهوری آلمان فدرال، از احساسات مودّت‌آمیزی که آن جناب در پیام خود هنگام عزیمت از کشورم ابراز نموده‌اید صمیمانه سپاس‌گزاری می‌نمایم.
فرصت پذیرایی از جنابعالی و بانو کیزینگر ضمن توقف شما در ایران باعث کمال مسرت شهبانو و من گردید. تبادل نظری که درباره مسائل مورد علاقه داشتیم موجب خرسندی من بود.
شهبانو و من درودهای گرم خویش همراه با بهترین آرزوهای خودمان را برای توفیق و سعادت جنابعالی و بانو کیزینگر ابراز می‌داریم و نیکبختی و رفاه روزافزون ملت دوست آلمان را خواستاریم.
محمدرضا پهلوی[5]

رئیس دانشگاه پهلوی شیراز فردا انتخاب می‌شود

ساعت 7 صبح فردا هیئت امنای دانشگاه پهلوی شیراز در دفتر آقای دکتر اقبال در شرکت ملی نفت ایران تشکیل خواهد شد.
در این جلسه رئیس جدید دانشگاه پهلوی شیراز انتخاب خواهد شد.
به‌قرار اطلاع آقای دکتر نهاوندی، وزیر آبادانی و مسکن، از طرف هیئت امناء نامزد ریاست دانشگاه پهلوی شیراز است. با انتخاب آقای دکتر نهاوندی به ریاست دانشگاه شیراز گفته می‌شود آقای غلامرضا نیک‌پی، وزیر مشاور و معاون اجرایی نخست‌وزیر، نیز نامزد وزارت آبادانی و مسکن باشد.[6]

دبیرکل سازمان توسعه صنعتی در تهران

آقای عبدالرحمن، دبیرکل سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) دیشب وارد تهران شد. وی صبح امروز با آقای عالیخانی، وزیر اقتصاد، ملاقات کرد و مذاکراتی انجام داد.[7]

زلزله در زرند و خرم‌آباد

عصر دیروز زمین‌لرزه‌ای به مدت چند ثانیه زرند کرمان و حومه را لرزاند و اهالی را وحشت‌زده ساخت، ولی خوشبختانه هیچ‌گونه تلفات جانی و مالی به‌بار نیاورد.
مقارن ساعت 7:45 صبح امروز، زمین‌لرزه خفیفی در شهر خرم‌آباد و نقاط اطراف حادث شد. هنوز از میزان خسارات یا احیانا تلفات این زمین‌لرزه اطلاعی در دست نیست.[8]

اولین سفیر استرالیا به تهران آمد

مذاکرات دو دولت ایران و استرالیا به‌منظور تأسیس سفارتخانه در پایتخت‌های دو کشور و مبادله سفیر به نتیجه نهایی رسید و فرانسیس هال، نخستین سفیر استرالیا در دربار شاهنشاهی، ساعت 4 بامداد امروز وارد تهران شد. از سفیر استرالیا هنگام ورود به تهران آقای صدری، رئیس کل تشریفات وزارت امور خارجه، استقبال نمود.[9]

مقررات جدید شهریه دانشجویان

کار کمیسیون شهریه وزارت علوم و آموزش عالی برای یکنواخت نمودن و ایجاد تسهیلاتی برای ثبت‌نام دانشجویان کار خود را به‌اتمام رسانیده و شرایط جدید شهریه دانشگاه‌های دولتی را ابلاغ می‌نماید.
مذاکراتی بین وزارت علوم و بانک ملی شده است که شهریه دانشجویان دانشگاه‌ها به وسیله این بانک پرداخت گردد. دانشجویانی که شهریه خود را نقدا پرداخت نمایند تخفیفی به آنها داده می‌شود و کسانی که قادر به پرداخت شهریه نباشند با دادن سفته دین خود را پس از خاتمه تحصیلات به بانک ملی خواهند پرداخت.
شرایط و مقررات جدید شهریه رسما از طرف وزارت علوم و آموزش عالی اعلام خواهد شد.[10]

فروشندگان کارت انتخابات دستگیر شدند

سخنگوی وزارت کشور اعلام کرد: گزارش رسیده از شعبه ثبت‌نام شماره ۲ انتخابات انجمن شهر کرمان حاکی است دو نفر به نام‌های اصغر زینلی و حسن باقری، که تعداد ۲۱ کارت انتخاباتی و ۲۱ برگ رأی شناسایی انتخابات را خرید و فروش می‌کردند، به‌وسیله مأموران انتخابات دستگیر و بلافاصله پس از تنظیم صورت‌مجلس تحویل شهربانی گردیدند.
گزارش دیگر از حوزه ۴۲ ثبت‌نام (بیسیم نجف‌آباد میدان خراسان) حاکی است که شخص دیگری برای اخذ کارت انتخابات با شناسنامه غیر مراجعه کرده که پس از کشف موضوع، شخص مذکور تحویل مقامات قضایی گردید.[11]

سفر شمس پهلوی به اردن

جراید امروز کشور نوشتند: والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی، ریاست عالیه جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران، فردا برای یک اقامت چندروزه به امّان، پایتخت اردن هاشمی، وارد خواهند شد و میهمان اعلیحضرت ملک حسین، پادشاه اردن، می‌باشند.
سفر والاحضرت شمس به اردن به‌منظور شرکت در مراسم گشایش خانه‌هایی است که به‌وسیله جمعیت شیر و خورشید سرخ در منطقه طالبیه، ده کیلومتری جنوب امّان، ساخته شده است. این خانه‌ها روز دوشنبه پس‌فردا به‌وسیله ملک حسین گشایش خواهد یافت.
تعداد خانه‌هایی که به‌وسیله جمعیت شیر و خورشید سرخ برای آوارگان جنگ ژوئن اعراب و اسرائیل ساخته شده، هشتصد خانه است که مجهز به آب لوله‌کشی و برق نیز می‌باشد. طالبیه که در حقیقت به‌صورت شهر کوچک و زیبایی ساخته شده، دارای مسجد، مدرسه، حمام‌های عمومی، مراکز بهداشتی، پستخانه و تلفن می‌باشد.[12]

استقبال وزیر نفت عربستان از سازمان مشترک پتروشیمی خاورمیانه

در کنفرانس نفتی کشورهای عربی صادرکننده نفت، ذکی یمانی، که اولین فرد طرفدار تغییر قراردادهای کهنه و انعقاد قراردادهای جدید می‌باشد، سخنرانی کرد.
وی چهار سال است که فشار می‌آورد کمپانی آرامکو موافقت‌نامه امتیاز خود را با عربستان سعودی تعدیل کند، اما اقدامات او با پاسخ مثبتی روبه‌رو نشده است.
یمانی در نطق دیروز خود گفت: بهتر است یک سازمان کشورهای مصرف‌کننده نفت نیز تشکیل شود تا کشورهای تولیدکننده طرفین مذاکره جهت تنظیم امور نفتی که به نفع طرفین است داشته باشند.
وی گفت: در صورت بروز مناقشات آینده بین کشورهای صاحب نفت و کمپانی‌های نفتی این یک فرصت طلایی برای مصرف‌کنندگان است که از عواقب این مناقشات کمتر متضرر شوند.
یمانی صدور نفت شوروی را به قیمت ارزان، تهدیدی برای منافع نفتی خاورمیانه شمرد و گفت: این کار قیمت‌های مقررشده بین‌المللی نفت را تهدید می‌کند.
یمانی در تهران به یک روزنامه کویتی گفته بود که از ایجاد یک سازمان پتروشیمی در خاورمیانه استقبال می‌کند، اما حمایت به این شرط است که هدف چنین سازمانی همکاری باشد نه کنترل رشد کشورهای دیگر.
مطبوعات ایران اخیرا این موضوع را دنبال کرده و نوشته‌اند ایجاد چنین گروهی با شرکت ایران، کویت و عربستان سعودی جلوی رقابت‌های مضر را خواهد گرفت.
یمانی گفت: سازمان جدید نفتی اعراب در نظر دارد اقداماتی به‌عمل آورد که از این پس نفت در دست کشورهای تولیدکننده، مخصوصا کشورهای عربی، سلاح مؤثری باشد.
«یونایتدپرس» نیز از کویت گزارش داد: سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (او آپک) در جلسات مقدماتی سه‌روزه خود، که چهارشنبه شب گذشته در کویت پایان یافت، نتوانست در انتخاب یک دبیرکل توفیق یابد.
زکی یمانی، وزیر نفت عربستان سعودی، شب گذشته به بغداد رفت تا به‌طوری که منابع مطلع اظهار می‌دارند، دولت عراق را به عضویت در او آپک تشویق و متقاعد کند.
گفته می‌شود که عراق شرط الحاق به او آپک را استقرار دبیرخانه آن سازمان در بغداد اعلام کرده و روی این شرط کماکان پافشاری می‌کند، اما دولت‌های لیبی و عربستان سعودی متفقا عقیده دارند کویت مقر امن‌تری برای او آپک به‌شمار می‌رود.[13]

قصاب‌ها به کمبود گوشت اعتراض کردند

دیروز فروشندگان گوشت تهران در محل سندیکای خود اجتماع کردند. در اجتماع گوشت‌فروشان، آقای شهسوار، مسئول سندیکا، ضمن اشاره به وضع نابسامان گوشت تهران گفت: متأسفانه در حال حاضر گوشتی که از طرف شرکت گوشت به دکانداران تحویل می‌شود کافی نیست و با کمال تأسف باید بگویم که اگر این وضع برای مدت طولانی ادامه یابد، به‌سبب کاهش درآمد، دکانداران قادر به ادامه کار نخواهند بود.
دکانداران در مورد کاهش یک ریال سود فروشندگان در کیلو را که اخیرا از طرف شرکت گوشت عمل شده مورد اعتراض قرار دادند و خواستند که این یک ریال فورا به دکانداران پرداخت شود و آن‌گاه مسئله قاچاق‌کشی در شهر مطرح شد.
دکانداران گفتند که اگر شرکت گوشت به وظیفه خود در مورد تأمین گوشت تهران عمل کند، قاچاق‌کش‌ها نخواهند توانست به کار ادامه دهند و بدین منظور مسئولان سندیکا از شرکت خواستند که هرچه زودتر برای تأمین گوشت تهران اقدام کند.
در پایان آقای شیخ بهایی در این جلسه شرکت کرد و گفت: وضع فعلی معلول بی‌توجهی صاحبان دکاکین گوشت و مغازه‌داران است؛ زیرا افزایش غیرمنطقی تعداد دکان‌های گوشت‌فروشی موجب بی‌نظمی در این کار شده است.
ناطق همچنین از همه اصناف و مردم تهران دعوت کرد تا در انتخابات انجمن شهر شرکت کرده و خود برای حل این مشکلات اقدام نمایند.[14]

موتورسوارها باید کلاه ایمنی به‌سر داشته باشند

پلیس تهران امروز اعلام کرد: موتورسیکلت‌سواران تهران حداکثر یک هفته مهلت دارند تا نسبت به تهیه کلاه ایمنی خاص از نوع کلاهی که هم‌اکنون مأموران موتورسوار پلیس از آن استفاده می‌کنند، تهیه و در موقع رانندگی به‌سر بگذارند.
پلیس تهران تأکید کرد که از اول مهرماه از رانندگی موتورسوارانی که کلاه ایمنی نداشته باشند در تهران جلوگیری خواهد شد.[15]

داراب باتمانقلیج چگونه کشته شد؟

روزنامه «اطلاعات» نوشت: در شماره پنجشنبه گذشته خبر تأسف‌آور کشته شدن داراب باتمانقلیج، فرزند تیمسار سپهبد باتمانقلیج، را در حادثه شکار در مغولستان اطلاع دادیم و امروز اطلاعات تازه‌ای پیرامون چگونگی وقوع این حادثه کسب گردید و طی آن اعلام گردید که مرحوم داراب باتمانقلیج در اثر رم کردن اسب و کشیده شدن بر روی زمین و اصابت مغز وی با سنگ کشته شده است.
داراب همراه والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی هفته گذشته به‌دعوت دولت مغولستان وارد آن کشور گردید و مقامات آن دولت از والاحضرت و همراهان ایشان دعوت کردند که در ارتفاعات «جبال آلتای» در قسمت غربی مغولستان به شکار بپردازند.
برای میهمانان ایرانی چادری در منطقه شکارگاه تعبیه می‌گردد و والاحضرت و داراب شب را در این منطقه در چادر به‌سر می‌برند و صبح به‌وسیله دو اسب رهسپار شکار می‌شوند.
والاحضرت به جلو و داراب به دنبال ایشان حرکت می‌کند، ولی اسب حامل داراب ناگهان رم می‌کند و داراب درحالی‌که تفنگ و دیگر وسایل شکار روی دوش داشته، تعادل خود را از دست می‌دهد و از روی اسب معلق می‌گردد و در حال افتادن یک پایش به رکاب گیر می‌کند و اسب او را کشان‌کشان با سرعت به این طرف و آن طرف می‌کشاند و سر داراب چند بار به سنگ می‌خورد و در اثر شدت جراحات وارده در آن واحد درمی‌گذرد.
والاحضرت بلافاصله بر بالین مجروح و مقتول حضور می‌یابند. معالجات برای نجات داراب مؤثر نبود. والاحضرت بلافاصله سفر خویش را قطع می‌کنند و عازم بازگشت می‌شوند و در بازگشت به ایران با هواپیما جنازه مرحوم داراب باتمانقلیج را نیز شخصا به تهران می‌آورند.
مراسم تشییع جنازه و تدفین مرحوم باتمانقلیج قبل از ظهر روز پنجشنبه در میان تأسف شدید اقوام، بستگان و دوستان آن مرحوم در مقبره ظهیرالدوله برگزار گردید و مجلس ترحیم از ساعت ۹ تا ۱۱ فردا در مسجد عالی سپهسالار منعقد است.[16]

صفحه اول روزنامه اطلاعات، 23 شهریور 1347

پی‌نوشت‌ها:

[1]. آیت‌الله سیدمحمود طالقانی به روایت اسناد ساواک، ج 2، ص 329.

[2]. اطلاعات، 23 شهریور 1347، ص 21؛ پیغام امروز، 23 شهریور 1347، ص 8.

[3]. اطلاعات، 23 شهریور 1347، ص 21.

[4]. همان‌جا.

[5]. همان‌جا؛ پیغام امروز، 23 شهریور 1347، ص 8.

[6]. اطلاعات، 23 شهریور 1347، ص 21.

[7]. همان‌جا.

[8]. همان‌جا.

[9]. همان‌جا.

[10]. همان‌جا.

[11]. همان‌جا.

[12]. همان، ص 24؛ پیغام امروز، 23 شهریور 1347، ص 8.

[13]. اطلاعات، 23 شهریور 1347، صص 21 و 24.

[14]. همان، صص 1 و 21.

[15]. همان، ص 4.

[16]. همان‌جا.