تاریخ معاصر - ۲۹ تیر ۱۳۴۷

گزارش ساواک درباره شایعات پیرامون دستگیری تعدادی از افسران ارشد!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 29 تیر 1347 «عسگر کارگشا از مصلح‌‎الدین صدیق سؤال کرد: تعداد دستگیرشدگان رجال ایران چند نفر است؟ صدیقی اظهار داشت: اطلاع ندارم و اضافه کرد: این خبر صحت ندارد. کارگشا مجددا اظهار داشت: این خبر صحت دارد و گفته می‌شود تعداد دستگیرشدگان تا کنون در حدود شصت نفر می‌باشد که از رجال مشهور می‌باشند و اضافه کرد: افراد مذکور درصدد کودتا بودند، ولی قبل از اینکه شروع به عمل نمایند، منظور آنان کشف و دستگیر شده‌اند. صدیقی از کارگشا سؤال کرد: این خبر را چه کسی به شما گفته؟ نام‌برده اظهار داشت: از ذکر نام آنها معذورم».
در «نظریه منبع» این سند نیز آمده است: گویا رادیو لندن و رادیو سری نیز این خبر را پخش کرده باشد.
در «نظریه رهبر عملیات» این سند نیز تصریح شده است: این شایعه هم در شاهپور و هم در خوی وجود دارد و گفته می‌شود یک نفر استوار قبل از انجام کودتا مراتب را به عرض والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی رسانیده منظور از رادیو سری تصور می‌رود «رادیو پیک ایران» باشد.
در ذیل این سند نیز تحت عنوان نظریه 4.ه آمده است: درباره انتشار خبر فوق توسط رادیو لندن گزارشاتی از سایر منابع رسیده است.[1]

احسان نراقی: اعضای شورای انقلاب اداری منصوب شاه اکثرا عناصری بد و نادان هستند!

بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 29 تیر 1347 «دکتر احسان نراقی، رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، ضمن مذاکرات خصوصی با دکتر عظیمی، مدیر روزنامه "پیغام امروز"، درباره عضویت خود در شورای انقلاب اداری بحث و اعضای این شورا به استثنای جزنی و تا حدودی دکتر شیرینلو را عناصر بد و تا حدودی نادان معرفی کرده و با اشاره به اینکه قرار است به اتفاق جزنی برنامه کار شورا را تعیین نمایند به دکتر عظیمی توصیه کرده که در مورد شورای انقلاب اداری مقاله بنویسید و در آن نهیبی هم متوجه نخست‌وزیر و دولت باشد؛ ضمنا نحوه عمل وی طوری باشد که مشخص نگردد از کسی ایده گرفته است».[2]

وزیر اطلاعات به تهران بازگشت

جراید امروز کشور نوشتند: آقای جواد منصور، وزیر اطلاعات، که ده روز قبل به دعوت وزیر اطلاعات کشور مغرب، با اتفاق آقای نیکوخواه، معاون آن وزارتخانه، و چند تن از مدیران وزارت اطلاعات عازم مراکش شده بودند، دیشب وارد تهران شدند و در فرودگاه مهرآباد مورد استقبال کارمندان عالی‌رتبه آن وزارتخانه قرار گرفتند.
به‌طوری‌که اطلاع حاصل شد، آقای جواد منصور در این مسافرت دنباله مذاکراتی را که در تهران با آقای السنواسی، وزیر اطلاعات مراکش، پایان یافته بود تعقیب نموده و مطابق اصولی که در قرارداد و موافقت‌نامه‌های فرهنگی بین دو وزارتخانه در تهران امضا شده بود، برنامه‌های اجرایی همکاری دو وزارتخانه مورد تأیید قرار گرفت که به‌موقع اجرا درآید. این مسافرت از هر جهت موفقیت‌آمیز و بر مبنای تحکیم دوستی میان دو ملت جریان یافته است.[3]

رئیس دانشگاه تهران به انگلستان رفت

ظهر امروز آقای دکتر جهانشاه صالح، رئیس دانشگاه تهران، به‌دعوت دولت انگلستان عازم لندن شد.
در فرودگاه مهرآباد جمعی از شخصیت‌های مملکتی، رؤسای دانشکده‌ها و اساتید دانشگاه از وی مشایعت نمودند.
در این سفر دکتر صالح طی مراسمی به عضویت ممتاز کالج سلطنتی جراحی زنان انتخاب و درجه علمی «اف. آر. سی. او. جی» را از آن کالج دریافت می‌دارد.
رئیس دانشگاه تهران در طول اقامت خود در انگلستان از مؤسسات علمی و فرهنگی آن کشور دیدن می‌کند. در این سفر آقای فرویدون پیرزاده، مدیر کل روابط عمومی دانشگاه تهران، نیز همراه رئیس دانشگاه می‌باشد.[4]

موافقت‌نامه ایران و تونس امضا می‌شود

موافقت‌نامه همکاری‌های اقتصادی و فنی ایران و تونس بعدازظهر امروز امضا می‌شود.
کارشناسان دو کشور صبح امروز سرگرم تهیه مفاد این موافقت‌نامه بودند.
آقای حبیب بورقیبه، وزیر امور خارجه تونس، بعدازظهر امروز با شاه دیدار می‌کند، وزیر امور خارجه مراکش دیشب میهمان آقای اردشیر زاهدی، وزیر امور خارجه، بود و ظهر پنجشنبه با آقای مهدی سمیعی، رئیس بانک مرکزی، ملاقات و مذاکره کرد. آقای حبیب بورقیبه شب جمعه نیز میهمان آقای عالیخانی، وزیر اقتصاد، بود.[5]

مذاکرات نفتی ایران و افغانستان

ساعت ۹ بامداد امروز یک هیئت سه‌نفره مرکب از معاون اداره انحصارات کشور افغانستان، رئیس تحریرات و رئیس قوانین وزارت دارایی آن کشور، که به تهران مسافرت کرده‌اند، همراه با ژنرال سراج، سفیر افغانستان در دربار شاهنشاهی، در شرکت ملی نفت ایران حضور یافتند و با آقای دکتر اقبال ملاقات کردند.
هیئت مزبور در دیدار خود با رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران پیرامون تأمین احتیاجات آن کشور از فرآورده‌های نفتی ایران گفت‌وگوهایی به‌عمل آوردند.
ساعت 11 صبح امروز نیز آقای حبیب بورقیبه، وزیر خارجه کشور تونس، در شرکت ملی نفت ایران با آقای دکتر اقبال ملاقات کرد.[6]

معاون نخست‌وزیر هند تهران را ترک کرد

آقای مورارجی دسائی، معاون نخست‌وزیر و وزیر دارایی هند، بعد از ظهر دیروز با هواپیما از سفر اصفهان و شیراز به تهران بازگشت.
معاون نخست‌وزیر و وزیر دارایی هند ساعت 7 بعدازظهر دیروز در معبد هندی‌ها واقع در خیابان هدایت، خیابان خیام، حضور یافت و با هندی‌های مقیم تهران و اعضای انجمن دوستی ایران و هند ملاقات کرد.
آقای دسائی دیشب نیم بعد از نصف شب تهران را ترک گفت. در فرودگاه مهرآباد آقای جمشید آموزگار، وزیر دارایی، و سفیر هندوستان و نمایندگان وزارت خارجه آقای دسائی را بدرقه کردند.[7]

ملاقات در کاخ کرملین

سپهبد جهانبانی، رئیس انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی، که در رأس هیئتی از شوروی دیدن می‌کند، دیروز با معاون صدر هیئت‌رئیسه شورای عالی اتحاد شوروی ملاقات کرد.
در این ملاقات که در کاخ کرملین صورت گرفت، آقای احمد میرفندرسکی، سفیر ایران در مسکو، نیز حضور داشت. هیئت نمایندگی فرهنگی ایران روز پنجشنبه گذشته با وزیر فرهنگ شوروی ملاقات کرد.[8]

شش کشتی به بلژیک سفارش داده شد

منابع مطلع کارخانه‌های کشتی‌سازی بلژیک اعلام نمودند که خطوط کشتی‌رانی ملی ایران سفارشی برای خریداری شش کشتی باربری به‌ظرفیت پانزده‌هزار تُن به کارخانجات کشتی‌سازی بلژیک داده است.
این منابع افزودند که رقم این سفارش در حدود سی‌میلیون دلار خواهد بود و نخستین کشتی تا دسامبر ۱۹۶۹ و آخرین آن یک سال بعد تحویل ایران خواهد گردید.[9]

کمک‌های خارجی آمریکا تقلیل یافت

«خبرگزاری فرانسه» 20 ژوئیه از واشنگتن گزارش داد: مجلس نمایندگان آمریکا کمک‌های خارجی ایالات متحده را در سال مالی جاری به کمتر از دومیلیارد دلار تقلیل داد.
نمایندگان این مجلس یک تبصره اصلاحی به لایحه کمک‌های خارجی آمریکا اضافه کرده‌اند که کمک‌های نظامی به کشورهای در حال توسعه نباید در راه خرید تسهیلات مدرنی مثل هواپیماهای جت یا موشک مورد استفاده قرار گیرد. مع‌ذلک مفاد این تبصره اصلاحی شامل ایران، ترکیه، یونان، اسرائیل، فرمز، فیلیپین و کره خواهد بود.[10]

مذاکرات سران ایران و پاکستان

جراید امروز کشور نوشتند: فیلد مارشال ایوب‌خان، رئیس‌جمهوری پاکستان، ساعت 11 امروز برای یک دیدار دو روزه خصوصی وارد تهران گردیدند و مورد استقبال شاهنشاه آریامهر قرار گرفتند.
در مراسم استقبال از رئیس‌جمهوری پاکستان، آقایان هویدا: نخست‌وزیر، علم: وزیر دربار شاهنشاهی، اردشیر زاهدی: وزیر امور خارجه، هرمز قریب: رئیس کل تشریفات شاهنشاهی، سفیران پاکستان و ترکیه در تهران، آقای زبیری، دبیرکل سازمان همکاری‌های عمران منطقه‌ای، کارکنان سفارت پاکستان، پاکستانی‌های مقیم تهران و گروهی از شخصیت‌های لشکری و کشوری حضور داشتند. در پای پلکان هواپیما رهبران ایران و پاکستان به‌گرمی دست یکدیگر را فشردند و از تجدید دیدار اظهار خوش‌وقتی نمودند.
رئیس‌جمهوری پاکستان همراهان خویش از جمله ارشد حسین، وزیر خارجه، الطاف گوهر، معاون کل وزارت اطلاعات، و گوهر ایوب، عضو مجلس پاکستان را به‌حضور شاهنشاه معرفی کردند و شاهنشاه نیز متقابلا آقای هویدا: نخست‌وزیر، وزیر دربار، وزیر امور خارجه و دیگر مستقبلین را به پرزیدنت ایوب‌خان معرفی نمودند.
سران ایران و پاکستان از امروز مذاکرات خویش را آغاز خواهند کرد و محافل سیاسی تهران برای این مذاکرات اهمیت فراوانی قائل‌اند.
محافل نزدیک به روابط ایران و پاکستان خاطرنشان می‌سازند که رهبران دو کشور هیچ موضوع خاصی را در دستور ندارند، ولی این مذاکرات تمام مسائل مورد علاقه دو کشور، اوضاع بین‌المللی و تحولات اخیر منطقه خاورمیانه عربی را دربرخواهد گرفت و این مذاکرات در تهران صورت می‌گیرد. برای اقامت دو روزه رئیس‌جمهوری پاکستان هیچ برنامه خاصی تهیه نگردیده است.

مصاحبه مطبوعاتی

رئیس‌جمهوری پاکستان بعدازظهر فردا نمایندگان مطبوعات را به‌حضور می‌پذیرند و به پرسش‌های آنان پاسخ خواهند گفت. پرزیدنت ایوب‌خان طبق برنامه بامداد روز دوشنبه تهران را به ‌قصد لندن برای انجام مذاکراتی با رهبران انگلستان و انجام معالجات پزشکی ترک خواهند گفت.
مقامات سفارت پاکستان امروز تأیید کردند که ارشد حسین، وزیر خارجه پاکستان، تا روز چهارشنبه در تهران اقامت خواهد کرد و با آقای اردشیر زاهدی، وزیر خارجه، و دیگر مقامات سیاسی ایران مذاکراتی صورت خواهد داد.[11]

«دو سرباز عراقی به ایران پناهنده شدند»

روزنامه «اطلاعات» در گزارشی نوشت: خبرنگاران ما در مناطق مرزی ایران و عراق طی ۴۸ ساعت گذشته پیرامون اوضاع عراق گزارش‌هایی به تهران مخابره کرده‌اند. این گزارش‌ها به‌استناد اظهارات مسافرانی که از بغداد و بصره و سایر شهرهای عراق وارد ایران شده‌اند تهیه شده است.
مسافرانی که آخر وقت دیروز از طریق مرز خسروی به ایران آمده‌اند به خبرنگار ما گفتند: ظرف دیروز و پریروز به‌تعداد کامیون‌های حامل سرباز و تانک و توپ‌های ارتشی در خیابان‌های بغداد افزوده شده است. در کربلا و بغداد کنترل بیشتری انجام می‌شود.
مسافر دیگری به خبرنگار ما در قصر شیرین اظهار داشت: از روز دوم کودتا کلیه عکس‌های عارف که در ادارات و مغازه‌ها قرار داشت، پایین آورده شده و به‌جای آن عکس‌هایی از ژنرال حسن البکر، رئیس‌جمهوری جدید، که به‌طور سیاه‌وسفید چاپ شده، نصب گردید.
خبرنگار ما می‌افزاید: یک مسافر دیگر می‌گفت پریشب در بصره شایع بود که گروه زیادی از مخالفان رژیم جدید عراق در بصره به‌تظاهرات خیابانی پرداختند و با نیروهای انتظامی در چند نقطه شهر شدیدا زد و خورد کردند.

پناهندگان

گزارش رسیده از قصرشیرین حاکی است که حدود نیمه‌شب پریشب دو سرباز عراقی مخفیانه از مرز گذشتند و به ایران پناهنده شدند. این دو سرباز در مرزبانی قصرشیرین گفتند: «وضع عراق به‌حدی آشفته است که ما طاقت مشاهده این وضع را نداریم و ناگزیر به ایران پناهنده شدیم».
سربازان مذکور، که بسیار خسته و مضطرب به‌نظر می‌رسیدند، با پرونده متشکله از طرف مرزبانی قصرشیرین به کرمانشاه اعزام گردیدند تا تکلیفشان معلوم شود.
چند مسافر کویتی که دیروز از عراق به ایران آمده‌اند، در مرز خسروی به خبرنگار ما گفتند: «با آنکه رادیو بغداد مرتبا اعلام می‌دارد که دولت جدید کاملا بر اوضاع مسلط است، مع‌هذا زد و خوردهایی کم و بیش در بعضی نقاط ادامه دارد».[12]

«میانه‌روی در عراق»!

روزنامه «اطلاعات» نوشت: عراق هنوز بحرانی و آشفته است، اما ظاهرا دولت جدید به‌سرعت بر اوضاع مسلط می‌شود و این بیشتر از آن است که مقاومت بزرگی در برابر کودتا نشده و فرماندهان نظامی و سیاستمداران از تغییر اوضاع حمایت کرده‌اند.
کودتای عراق در آغاز در محافل سیاسی خاورمیانه نگرانی زیادی به‌وجود آورد؛ زیرا گزارش‌های اولیه حاکی از این بود که دست‌چپی‌های افراطی و بعثی‌های تندرو حکومت عراق را به‌دست گرفته‌اند. گمان می‌رفت که باز هم در بغداد از کشتار مردم بی‌گناه حمام خون به‌راه خواهد افتاد و رژیم کودتا کشور را به‌راه‌های افراطی خواهد کشاند، منشور ملل متحد زیر پا نهاده خواهد شد و بغداد با کشورهای مسلمان خاورمیانه به ستیزه برخواهد خاست، اما وقتی گرد و غبار کودتا فرونشست و چهره رهبران تازه از پشت آن نمایان گردید، خاورمیانه و مردم عراق خود را در برابر کسانی دیدند که به اعتدال و میانه‌روی شهرت دارند. کسانی که نه قصد تابعیت از قاهره دارند و نه با بعثی‌های افراطی سوریه میانه‌ای دارند. ژنرال حسن البکر از رهبران میانه‌روی حزب بعث است. او و هیچ‌یک از رهبران جدید عراق که کودتای آن را طرح و اجرا کردند در گذشته به اعمال خشونت در داخل و جنگ‌طلبی و ستیزه‌جویی در خارج معروف نبوده‌اند.
علاوه بر این کابینه جدید عراق یک کابینه ائتلافی مرکب از عناصر میانه‌روی حزب بعث، ناسیونالیست‌ها و شخصیت‌های مستقل تشکیل شده و حفظ و تحکیم وحدت ملی عراق، صلح با کردها و بهبود وضع مردم و همکاری با کشورهای عربی و اسلامی را در حد متعارف برنامه کار خود قرار داده است. همه این عوامل در مجموع به رفع نگرانی محافل سیاسی خاورمیانه از تحولات اخیر عراق کمک کرده است.[13]

رئیس پلیس تهران: موتورسواران پلیس رانندگان متخلف را تعقیب می‌کنند

آیین‌نامه جدید راهنمایی و رانندگی چند روز است که در تهران و شهرستان‌ها به‌مورد اجرا گذاشته شده است.
سرتیپ رحیمی، رئیس پلیس تهران، امروز گفت: به کلیه مأموران راهنمایی پلیس دستور داده شده است که در چند مورد برای نظم ترافیک تهران شدت عمل بیشتری نشان دهند. این چند مورد عبارت خواهد بود از: کنترل رعایت حق تقدم، انحراف به چپ، سرعت بیش از حد مجاز، سبقت از راست، رانندگی در حال مستی، عبور از جهت مخالف معابر یک‌طرفه، کند راندن رانندگان به‌طوری‌که ایجاد بی‌نظمی در امر عبور و مرور نمایند و یا باعث کندی ترافیک گردند و برای این منظور افسران موتورسوار پلیس و گروه گشتی پلیس راهنمایی سراسر شهر تهران را تحت کنترل قرار می‌دهند و حتی در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر برای به‌دام انداختن رانندگان متخلف کمین می‌کنند.
بررسی‌های پلیس نشان می‌دهد که اجرای کامل مقررات توسط رانندگان در «سرعت ترافیک شهر» تأثیر فوق‌العاده دارد و به‌همین سبب مأموران انتظامی دستور دارند که نهایت مراقبت را به‌کار برند تا رانندگان به‌طور کامل مقررات را رعایت کنند. با این ترتیب میزان تخلفات کاهش می‌یابد.
رئیس پلیس افزود: تا دو ماه دیگر آخرین نشانی کلیه دارندگان وسایط نقلیه در دسترس پلیس خواهد بود.[14]

مشکل کمبود معلم

محمد فربد در شماره امروز «اطلاعات» نوشت: بدون شک امسال گرفتاری و مشکل کمبود معلم و دبیر متخصص، مخصوصا در رشته‌های ریاضی و علوم طبیعی بیشتر از سال‌های گذشته احساس خواهد شد و این امر با توجه به روش فعلی تربیت دبیر و معلم و نبودن یک برنامه صحیح همه‌جانبه برای این منظور کاملا قابل پیش‌بینی است و ظاهرا با توجه به این مسئله مقامات مسئول وزارت آموزش و پرورش به‌فکر افتاده‌اند که از کارمندان قدیمی و بازنشسته این وزارتخانه با پرداخت حق‌التدریس در کادر آموزشی دبیرستان‌ها استفاده کنند.
چند ماه پیش که موضوع تدریس نمایندگان مجلس در مدارس پایتخت عنوان گردید، ضمن بحث کوتاهی راجع به این مسئله در این ستون نوشتم که تشبث به این قبیل اقدامات بی‌ثمر درد کمبود معلم و دبیر را در مملکت درمان نخواهد کرد و اصولی این است با توجه به اهمیت مسئله و اینکه بی‌هیچ گفت‌وگویی انقلاب و دگرگونی در امر آموزش و پرورش اساس هرگونه تحول جدی در کشور است، وزارت آموزش و پرورش باید برای حل این گرفتاری فکر اساسی و عمیق بکند و طبق یک برنامه مشخص و بررسی‌شده احتیاجات کشور را به دبیر و معلم مؤمن و متخصص و دلسوز برآورده نماید و برای تأمین و تربیت این عده از تمام امکانات و تسهیلات و تجهیزات استفاده کند.
باید به این نکته توجه کرد که چه علل و موجباتی باعث شده است تا فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف با انتشار یک آگهی کوچک دولتی یا خصوصی نظیر بانک‌ها و یا مثلا سازمان تعاون کشور به این مراکز هجوم بیاورند، اما تا آنجا که من می‌دانم در جریان آگهی استخدام که اخیرا وزارت آموزش و پرورش منتشر کرده است فقط عده معدودی آمادگی خود را برای قبول کار باارزش معلمی اعلام کرده‌اند.
مگر غیر از این است که هم‌اکنون جمع زیادی از آموزگاران در تهران و شهرستان‌ها مدتی است که در رشته‌های مختلف لیسانس گرفته‌اند، اما فقط به این علت که وزارت آموزش و پرورش حتی طبق مقررات صریح لایحه استخدام جدید حاضر به تبدیل رتبه آنان به دبیری نیست و برای این کار مرتب امروز و فردا می‌کند همان‌طور کار آموزگاری را در دبستان‌ها ادامه می‌دهند و حاضر به خدمت در کادر آموزشی دبیرستان‌ها نمی‌باشند؟
درهرحال بدون توجه به علل و اساس گرفتاری و تأمین رفاه و خواسته‌های مشروع طبقه معلمین مشکلات فعلی آموزش و پرورش از جمله مسئله کمبود معلم نه تنها برطرف نخواهد شد، بلکه نقایص و گرفتاری‌های فعلی در سطح وسیعی گسترش خواهد یافت.[15]

پی‌نوشت‌‎ها:

[1]. ارتشبد بهرام آریانا به روایت اسناد ساواک، ص 12.

[2]. احسان نراقی به روایت اسناد ساواک، ص 220.

[3]. اطلاعات، 29 تیر 1347، ص 24.

[4]. همان‌جا.

[5]. همان‌جا؛ آیندگان، 29 تیر 1347، ص 12.

[6]. اطلاعات، 29 تیر 1347، ص 21.

[7]. همان‌جا؛ آیندگان، 29 تیر 1347، ص 12.

[8]. همان، ص 21.

[9]. همان‌جا.

[10]. همان‌جا.

[11]. همان‌جا؛ آیندگان، 29 تیر 1347، صص 1 و 12.

[12]. اطلاعات، 29 تیر 1347، صص 1 و 21.

[13]. همان، ص 21.

[14]. همان، صص 1 و 4.

[15]. همان، ص 13.