تاریخ معاصر - 10 اردیبهشت 1347

گزارش ساواک از نارضایتی‌ها از رئیس دانشگاه تهران!

بر اساس یک گزارش ساواک به تاریخ 10 اردیبهشت 1347 «دکتر احسان نراقی، رئیس مؤسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، ضمن مذاکراتی در مورد دانشجویان اخراجی دانشگاه و اعزام آنها به وظیفه عمومی اظهار نموده است: "در جلسه‌ای که اخیرا در حضور والاحضرت شاهدخت شهناز پهلوی تشکیل شده بود، درباره ضرورت کمک به دانشجویان مورد بحث مذاکراتی معمول و والاحضرت شاهدخت شهناز ضمن ابراز عدم رضایت از طرز کار دکتر صالح، رئیس دانشگاه تهران، فرمودند: شرکت او در این جلسه ضروری نیست. در این جلسه قرار شد آقای اردشیر زاهدی، وزیر امورخارجه، جهت ایجاد تسهیلاتی برای دانشجویان مذکور با تیمسار سپهبد نصیری، ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور، مذاکره نمایند".
دکتر نراقی همچنین افزوده است که دکتر مجید رهنما، وزیر علوم و آموزش عالی، نیز از طرز کار دکتر صالح در زمینه اخراج دانشجویان ناراضی می‌باشد».[1]
بر اساس یک سند دیگر ساواک درباره «دکتر احسان نراقی: رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران» «در اجرای اوامر صادره پرونده نام‌برده بالا مورد بررسی قرار گرفت. در تاریخ 16 /12 /46 بخش 322 طی نامه واحدی دستور کنترل مکاتبات و تلفن نام‌برده بالا و دکتر منوچهر گنجی، استاد دانشگاه تهران، را به ساواک تهران داده که در مورد کنترل مکاتبات تا به حال اقدامی نشده و فقط مدت محدودی تلفن منزل دکتر نراقی تحت کنترل بوده و با تغییر منزل این موضوع نیز ادامه پیدا نکرده و درباره دکتر گنجی نیز اقدام مؤثری صورت نگرفته است».
در این سند تصریح شده است: اینک فرم کنترل تلفن و سانسور مکاتبات مشارالیه تهیه و به ضمیمه تقدیم می‌گردد. مستدعی است در صورت تصویب امضا فرمایند تا از طریق این بخش رأسا اقدام شود. موکول به اوامر عالی است.[2]

شاه تولد ملکه هلند را تبریک گفت!

جراید امروز کشور نوشتند: امروز از جانب شاهنشاه آریامهر، تلگرام تبریکی به مناسبت سالروز تولد علیاحضرت ژولیانا، ملکه هلند، به آن کشور مخابره شد و طی آن سلامت علیاحضرت ملکه و سعادت ملت هلند آرزو گردید.[3]

بازگشت وزیر اطلاعات پاکستان

خواجه شهاب‌الدین، وزیر اطلاعات پاکستان، که به دعوت آقای جواد منصور، وزیر اطلاعات، به ایران آمده بود، امروز تهران را ترک گفت.[4]

در ناحیه نوروز سنگِ خلیج فارس سه چاه به نفت رسید

چاه‌های نفت شماره ۴، ۵ و ۶ که توسط شرکت ایتالیایی «سیریپ» در ناحیه «نوروز سنگِ خلیج فارس» حفر می‌شد، امروز به نفت رسید.[5]

«قرارداد سری بین ایران و کنسرسیوم نفت بسته شد»

جراید امروز کشور از جمله «آیندگان» و «اطلاعات» نوشتند: در این هفته، مطبوعات انگلیس پیرامون یک «قرارداد سرّی نفت» بین ایران و کنسرسیوم مطالبی عنوان کرده‌اند، ولی از متن قرارداد نتوانستند چیزی به‌دست آورند.
رادیو لندن در بخش فارسی دیشب خود در همین زمینه گفته است: اغلب مطبوعات انگلستان مطالبی راجع به نفت ایران منتشر نمودند و از مطالب مزبور چنین به نظر می‌رسد که مطبوعات موفق نشدند راجع به قرارداد سرّی که بین ایران و کنسرسیوم نفت بسته شده، اطلاعات زیادی به‌دست آورند. به همین جهت فقط در باب اهمیت این قرارداد جدید اظهار نظر کرده‌اند.
مجله هفتگی «اکونومیست» می‌نویسد: اضافه محصول نفت معادل 8/ 16 درصد، پرداخت اضافه درآمد نفت به همین مقدار به دولت ایران، کنسرسیوم را دچار مشکلات جدیدی خواهد کرد. اکونومیست عقیده دارد: درهرحال، کنسرسیوم نفت برای تأمین نظر ایران ناچار است تا سال ۱۹۷۳ در حدود ۲۶۷ میلیون تُن نفت استخراج نماید.[6]
روزنامه «اطلاعات» در این زمینه نوشت: این رقم اشتباه است و رقم حقیقی چند برابر آن است. این موافقت‌نامه با ایران، که در سال 8/ 16 درصد استخراج نفت را بالا می‌برد، البته مطابق نظر و دلخواه دولت ایران است و این دولت درآمد خود را بیشتر می‌نماید، ولی باید توجه داشت که این امر بر خلاف سیاست کلی شرکت‌های نفتی در سراسر مناطق نفتی خلیج فارس است که بین 7 تا 8 درصد اضافه استخراج سالانه برای آن پیش‌بینی شده. هرگاه استخراج نفت به مقدار مورد درخواست دولت ایران اضافه شود، گمان نمی‌رود در سایر مناطق نفت‌خیز مانند عربستان سعودی و عراق و کویت این گونه اضافه استخراج عملی شود.[7]

مسابقه فوتبال ایران و ترکیه از رادیو ایران پخش می‌شود

جراید امروز کشور نوشتند: قرار است جریان مسابقه برگشت فوتبال بین تیم‌های ارتش شاهنشاهی ایران و ارتش ترکیه ساعت ۴ بعد از ظهر فردا به صورت مستقیم از رادیو ایران پخش شود. این مسابقه در استادیوم «مدحت پاشا» در استانبول صورت می‌گیرد.
سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ضمن اطلاعیه‌ای این خبر را اعلام کرد. در اطلاعیه گفته شده است: پخش مستقیم جریان این مسابقه به موجب اقداماتی که از طرف سازمان تربیت بدنی به عمل آمده، با همکاری وزارت اطلاعات صورت می‌گیرد.
در اطلاعیه اضافه شده است: برای گزارش این مسابقه، آقای عطاءالله بهمنش به کشور ترکیه اعزام می‌گردد و کلیه هزینه پخش مستقیم مسابقه فوتبال ارتش‌های ایران و ترکیه از طرف سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران پرداخت شده است.
این اولین بار است که جریان یک مسابقه در کشور خارجی مستقیما از رادیو ایران پخش خواهد شد.[8]

بر اساس تصمیم شرکت‌های کشتی‌رانی؛ نرخ بیمه کالا افزایش یافت

«آسوشیتدپرس» از لندن گزارش داد: انجمن شرکت‌های کشتی‌رانی در لندن اعلام کرد که از روز اول ماه مه، نرخ بیمه کالا از لندن به بنادر جنوب آسیا و خاورمیانه که توسط کشتی حمل می‌شود، 25 درصد افزایش خواهد یافت.
نرخ بیمه برای هر 240 دلار جنس، 9 سنت است و از 1 مه (برابر 11 اردیبهشت) به ۱۲ سنت افزایش خواهد یافت. شرکت‌های بیمه، کالاها را در قبال آسیب‌های ناشی از جنگ، اعتصاب، اغتشاش و آشوب‌های عمومی بیمه می‌کنند.[9]

سلب مقام سیاسی دو نفر از دیپلمات‌های سفارت شاهنشاهی در واشنگتن

جراید امروز کشور نوشتند: دو نفر از دیپلمات‌های سفارت شاهنشاهی در واشنگتن که سمت دبیر سومی و رایزنی درجه ۳ داشته‌اند، در حین خدمت مشاجراتی نموده که سبب کسر حیثیت مأموران سیاسی و نمایندگی شاهنشاهی گردیده بود.
به دستور آقای زاهدی، وزیر امور خارجه، هر دو نفر بلافاصله به مرکز احضار و به اتهامات آنان در یک کمیسیون عالی متشکل از چند تن از معاونان و مدیران کل وزارت امور خارجه دقیقا رسیدگی شده و در نتیجه، امروز مقام سیاسی از آنان سلب و به دادگاه اداری تسلیم گردیدند.[10]

کارخانه کبریت‌سازی آتش گرفت

مقارن ظهر امروز، کارخانه کبریت‌سازی صدقیانی‌زاده تبریز به علت نامعلومی طعمه حریق شد.[11]

آماری از وضع محلات جنوب تهران

آمارگیری سازمان ممیزی تهران از مناطق مختلف تهران توسط چهارصد دختر و پسر جوان انجام می‌شود و امروز آقای مهندس اسکندری، سرپرست سازمان ممیزی، اعلام داشت که با تهیه آمار و ارقام از محلات تهران، تجسم سیمای واقعی تهران از نظر اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی، مسکونی و صنفی ممکن خواهد شد.
در بعضی محلات، مردم از دادن اسناد مالکیت به مأموران آمارگیری خودداری کردند.
در ناحیه پنج شهرداری، 72 هزار و 385 خانوار زندگی می‌کنند که دوازده‌هزار خانوار از این تعداد کار ثابتی ندارند. از 333 هزار و 438 واحد مسکونی تهران، سی‌هزار واحد خشت و گلی است که قسمت عمده آنها در حدود ناحیه پنج واقع شده است.
در محلات جنوبی تهران، خانه‌های کوچکی وجود دارد که مساحت آنها از پنجاه متر مربع بیشتر نیست. در محلات جنوبی، تعداد کودکان فوق‌العاده زیاد است، به طوری که حرکت کودکان در معابر به دنبال مأموران، مخل کار آمارگیری می‌شود. اکثر ساکنان محلات جنوبی تهران از اهالی توابع اردبیل هستند.[12]

شاه و فرح به مشهد رفتند

جراید امروز کشور از جمله «اطلاعات» و «خراسان» نوشتند: ساعت 10:08 صبح امروز، شاهنشاه آریامهر به اتفاق علیاحضرت شهبانو و والاحضرت شاهدخت شهناز پهلوی به مشهد عزیمت فرمودند. در فرودگاه، اعضای خاندان جلیل سلطنتی اعلیحضرتین را بدرقه کردند.
مقارن ساعت ۱۱:۳۰ بامداد امروز، هواپیمای حامل شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه مشهد به زمین نشست. در پای پلکان هواپیما، آقای پیرنیا، نیابت تولیت عظمی، و استاندار خراسان خیر مقدم گفتند. سپس تیمسار سپهبد شفقت، فرمانده ارتش دوم، گزارش نظامی معروض داشت. آن‌گاه شاهنشاه از گارد احترام و از مقابل مستقبلین عبور کردند.
در مقابل صف رؤسای ادارات، کودک خردسالی دسته گل زیبایی به حضور اعلیحضرتین تقدیم داشت. در برابر صف نمایندگان رؤسای انجمن‌های محلی شهر مشهد، شهردار مشهد به نمایندگی از طرف اهالی خیر مقدم گفت. در ساعت ۱۲، شاهنشاه و شهبانو فرودگاه مشهد را به قصد حرم مطهر حضرت رضا(ع) ترک نمودند.[13]

«آرامگاه تجدید بناشده فردوسی تا پانصد سال دیگر نیز با استحکام کامل پابرجا خواهد بود»

جراید امروز کشور نوشتند: آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی به امر رضاشاه کبیر در 34 سال قبل ساخته شد و طی تشریفات خاصی با حضور مستشرقین و دانشمندان خارجی که به مناسبت جشن هزاره فردوسی به ایران دعوت شده بودند، افتتاح گردید.
سناتور دکتر صدیق اعلم، نایب رئیس انجمن آثار ملی، درباره تعمیرات آرامگاه فردوسی گفت: بعد از گذشت 34 سال، آرامگاه فردوسی احتیاج به نوسازی و تعمیرات اساسی پیدا کرد؛ چون بنا احتمال نشست داشت و روز به روز فرو می‌رفت. اکنون علاوه بر تعمیرات اساسی در محل آرامگاه، محوطه‌ای به وسعت ۹۰۰ متر مربع ساخته شده که در آن موزه‌ای برای آرامگاه احداث شده است.
ساختمان فعلی آرامگاه محکم و استوار بر روی پایه‌های سنگی قبلی بنا گردیده است. در تعمیرات اساسی سعی شده جای سنگ‌ها و کاشی‌کاری‌ها و نقوش و خطوط جالب توجهی که بر این بنا نقش بسته، عوض نشود. به اظهار یکی از مطلعین، ساختمان فعلی آرامگاه تا پانصد سال دیگر با استحکام کامل پابرجا خواهد بود.[14]

زلزله آذربایجان چهل نفر را کشت

«اطلاعات» نوشت: زلزله وحشتناکی که شب گذشته در قسمتی از آذربایجان روی داد، حدود شانزده دهکده را در هم کوبید و بیش از سی نفر را هلاک کرد. زلزله مهیب تنها در قریه «گل» واقع در ۱۵ کیلومتری سیه‌چشمه، پانزده نفر از روستائیان را که در خواب بودند، کشت و سراسر این دهکده را در ماتم و اندوه فرو برد.
در تمام مدت دیشب، صدای شیون و زاری توأم با بانگ اذان از دهات زلزله‌زده و ویران‌شده منطقه سیه‌چشمه بلند بود و مردم به‌شدت در مرگ عزیزان خود گریه و زاری می‌کردند.
هنوز از تعداد تلفات و میزان خسارات به طور قطعی اطلاعی در دست نیست و تعداد قطعی تلفات و خسارات پس از رسیدگی‌های بعدی اعلام خواهد شد.

فاجعه زلزله

ساعت ۸:۳۰ بعد از ظهر دیروز، زلزله بسیار شدیدی به مدت سی ثانیه در منطقه سیه‌چشمه در آذربایجان شرقی حادث شد و در حدود ساعت ۱۱:۳۰ نیز برای بار دوم، زمین لرزه در این منطقه باعث وحشت اهالی گردید.
بر اثر وقوع زلزله در قریه «گل»، که در ۱۵ کیلومتری سیه‌چشمه قرار دارد، پانزده نفر زیر آوار ماندند و کشته شدند و تعداد زیادی احشام و اهالی از بین رفتند.
در قریه «گل اشاقی» نیز چندین خانه ویران شده، ولی طبق اطلاع، تلفاتی به بار نیاورده است.
بر اثر وقوع زلزله دیشب، کلیه ساکنین ماکو در میان کوچه‌ها و خیابان‌ها به‌سر بردند و تا صبح، صدای شیون و زاری زنان و کودکان و بانگ اذان مردان به گوش می‌رسید. مردم ماکو دیشب برای دریافت چادر و پوشاک به طرف جمعیت شیر و خورشید سرخ ماکو روی آورده و تقاضای کمک می‌کردند.

آخرین خبر

آخرین گزارش رسیده از سیه‌چشمه حاکی است که شانزده قریه در این منطقه بر اثر وقوع زمین‌لرزه در هم کوبیده شده و اکثر قرای مذکور فرو نشسته است. به دستور استاندار آذربایجان غربی، صبح امروز یک فروند هلیکوپتر برای بررسی وضع قرای زلزله‌زده عازم آن منطقه گردید. اسامی چند قریه دیگر که وقوع زلزله باعث خرابی آنها گردیده است عبارت‌اند از: «آی قلو»، «مجنون»، «آوادیک»، «جلندخاك» و «سخلو».
ضمنا به دنبال حدوث زلزله در نقاط مذکور، صبح امروز چند آمبولانس همراه با پزشک و مقداری دارو به طرف نقاط زلزله‌زده حرکت کردند.

در مرز بازرگان

شب گذشته بر اثر وقوع سه بار زلزله متوالی در مرز بازرگان و نقاط اطراف، کلیه خانه‌ها در این منطقه آسیب دید و خرابی‌هایی به بار آمد. به گزارش خبرنگار ما در رضائیه، صبح امروز از طرف جمعیت‌های شیر و خورشید سرخ رضائیه، شاهپور و خوی، تعداد زیادی چادر، پتو و دارو با اتومبیل و هلیکوپتر به مناطق زلزله‌زده فرستاده شد. ضمنا هیئتی به سرپرستی تیمسار سرتیپ شهنام، معاون لشکر ۴، برای رسیدگی به وضع مناطق زلزله‌زده با یک فروند هلیکوپتر عازم آن مناطق گردیدند.

چهل جنازه

آخر وقت امروز اطلاع رسید که تعداد قربانیان زلزله آذربایجان به چهل نفر رسیده و اجساد با انجام تشریفات قانونی مدفون گردیده است. این تعداد تلفات که تا ساعت 1 بعد از ظهر امروز گزارش شده، از طرف شیر و خورشید سرخ مرکز مورد تأیید قرار گرفت و به قرار اطلاع، هنوز مأمورین برای کشف اجساد دیگر در ویرانه‌های قرای سیه‌چشمه فعالیت می‌کنند.[15]

در ارتفاعات مرودشت؛ صاعقه چهار نفر را کشت

از بعد از ظهر دیروز، ریزش باران‌های سیل‌آسا، توأم با تگرگ در دو منطقه «لالی» و «ابغل» از توابع مسجدسلیمان شروع شد. بر اثر ریزش تگرگ در این مناطق، خسارات زیادی به مزارع گندم و جو وارد آمد. وزن هر دانه تگرگی که دیروز در توابع مسجدسلیمان بارید، بیش از صد گرم بود.
روز گذشته، چهار نفر از ساکنین شهرستان مرودشت به اسامی یوسا کاوسی (۲۵ ساله)، غریب علی کرائی (پانزده‌ساله)، رضا قلی (شصت‌ساله)، راه علی کسرائی (۵۵ ساله) که به منظور چیدن و جمع‌آوری «قارچ» به ارتفاعات «دشتك» (۶۰ کیلومتری مرودشت) رفته بودند، دچار صاعقه‌زدگی شدند و جان سپردند.[16]

دولت پانصدهزار تُن گندم می‌خرد

امروز، وزارت تولیدات کشاورزی طی اعلامیه‌ای، شرایط و قیمت و میزان خرید گندم را در سال جاری اعلام کرد. دولت بر اساس پیش‌بینی‌هایی که از محصول سال جاری به عمل آورد، قریب پانصدهزار تُن گندم خریداری خواهد کرد.
امسال گندم به دو درجه یک و دو تقسیم شده است. تشخیص درجات گندم به عهده کارشناسان وزارت کشاورزی در محل می‌باشد. برای هر تُن گندم 5/ 2 درصد آفت و در صورت اختلاط با جو و چاودار، 5 درصد تعیین گردید.
بهای گندم بر اساس وزن خالص و کسر آفت پرداخت خواهد شد، اما برای 5/ 2 درصد میزان اختلاط، قیمت جو داده خواهد شد. در خوزستان و بلوچستان، گندمی که با ۲۵ درصد مخلوط باشد، قبول می‌شود، ولی در همان محل به مصرف خواهد رسید.[17]

در کنفرانس تهران: رسیدگی به حقوق بشر در سرزمین‌های اشغال‌شده تصویب شد

جراید امروز کشور نوشتند: اولین کنفرانس بین‌المللی حقوق بشر، که از بامداد دیروز کار اصلی خود را آغاز کرد، امروز نیز به دنبال حملات دیروز نماینده ایران و دیگر کشورهای مختلف، شاهد حملات شدید نمایندگان به مسئله تبعیض نژادی بود. مسئله تبعیض نژادی و دیگر تبعیض‌ها در اجتماعات مختلف، از جمله مباحثی است که فکر نمایندگان کشورهای مختلف را به خود مشغول داشته است.
آقای محمد، نماینده نیجریه، در این جلسه، بریتانیا را متهم به نادرستی و ترس در معامله با رژیم غیرقانونی یان اسمیت در رودزیا نمود.
یکی دیگر از مسائلی که در دستور کار کمیته اول کنفرانس قرار گرفت، حقوق بشر در سرزمین‌های اشغالی می‌باشد و در جلسه عمومی نیز مسائل مربوط به خاورمیانه همچنان تعقیب می‌گردد. در یازدهمین جلسه کنفرانس عمومی، برخورد نمایندگان عراق و اسرائیل دراین‌باره، بار دیگر جلسه را متشنج کرد. در سومین جلسه کمیته اول کنفرانس، که ساعت 11 امروز تشکیل گردید، رئیس جلسه اعلام کرد که مسائل و بحث‌های تبعیض باید تا جلسه فردا خاتمه یابد و تصمیمات مربوط به آن گرفته شود تا کمیسیون بتواند به مسائل دیگر نیز رسیدگی کند.
ابتدا نماینده اوکراین سخن گفت که آفریقائیان در اثر سیاست آپارتاید، تمام منابع طبیعی خود را از دست داده‌اند. ناطق با اشاره به گزارش کارشناس ایرانی حقوق بشر، توجه دولت‌ها را به حقایقی که در این گزارش داده شده، جلب کرد و گفت: انحصارات اقتصادی دنیای غرب به ادامه تبعیض‌ها در آفریقا کمک می‌کند و پرتغال از حمایت این قدرت‌های اقتصادی استفاده می‌کند.

اعتراض اسرائیل

در سیزدهمین جلسه عمومی کنفرانس حقوق بشر، که ساعت ۱۱ امروز تشکیل شد، نماینده اسرائیل به کمیته عمومی نسبت به تصمیم کنفرانس دایر بر اضافه کردن یک ماده به دستور جلسه اعتراض کرد.
پس از پایان سخنان نماینده اسرائیل، کشورهای موریتانی و یوگسلاوی در پشتیبانی از الحاق ماده رسیدگی به حقوق بشر در سرزمین‌های اشغالی سخن گفتند. اعراب نیز پیشنهاد را تأیید کردند. در این موقع، برای تصمیم نهایی رأی گرفته شد و این ماده با ۴۶ رأی موافق و ۳۲ رأی ممتنع در دستور کار کنفرانس قرار گرفت.
کشورهای اتریش، بلژیک، برزیل، کانادا، کاستاریکا، دانمارک، ترکیه، اوگاندا، آمریکا، آرژانتین، استرالیا، فنلاند، غنا، جامائیکا، ژاپن، ماداگاسکار، مکزیک و کره از جمله کشورهایی بودند که به این مسئله رأی ممتنع دادند.
کشورهای ایران، انگلستان، فرانسه و آلمان از جمله ۴۶ کشوری بودند که به الحاق ماده مذکور رأی موافق دادند. نماینده اسرائیل در رأی دادن شرکت نکرد.
پس از اعلام اینکه این ماده به دستور کار کنفرانس الحاق می‌گردد، نمایندگان عرب شروع به کف زدن کردند و سپس نمایندگانی که به این ماده رأی موافق داده بودند، پشت تریبون قرار گرفتند و توضیحاتی پیرامون دلایلی که موجب دادن رأی موافق آنها شده است دادند. [18]

صفحه اول روزنامه اطلاعات، 10 اردیبهشت 1347

پی‌نوشت‌ها:

[1]. احسان نراقی به روایت اسناد ساواک، ص 199.

[2]. همان، ص 198.

[3]. اطلاعات، 10 اردیبهشت 1347، ص 20.

[4]. همان‌جا.

[5]. همان‌جا.

[6]. همان‌جا؛ آیندگان، 10 اردیبهشت 1347، صص 1 و 2.

[7]. اطلاعات، 10 اردیبهشت 1347، ص 20.

[8]. همان‌جا.

[9]. همان‌جا.

[10]. همان، ص 17

[11]. همان‌جا.

[12]. همان‌جا.

[13]. همان، صص 1 و 17؛ خراسان، شماره ویژه 10 اردیبهشت 1347، صص 1 و 31.

[14]. اطلاعات، 10 اردیبهشت 1347، صص 1 و 17.

[15]. همان‌جا.

[16]. همان‌جا.

[17]. همان، ص 17.

[18]. همان، صص 1 و 17.