انقلاب صنعتی هرچند به پیشرفت اروپا و بسیاری از نقاط جهان انجامید، دارای آثار و عوارض متعدد و متفاوتی بود. یکی از این آثار و عوارض استثمار جوامع دیگر و به‌ویژه کشورهای ضعیف بود، اما چگونه چنین فرزندی از انقلاب صنعتی پدید آمد؟

 
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ آنچه عصر معاصر روابط بین‌الملل را از دوران پیش از آن متمایز می‌سازد تحول در زمینه‌های مختلف فکری و تجربی است. گاه این پیشرفت در حوزه اندیشه و تفکر رخ داده و در مقاطعی حوزه تجربه و عمل دستخوش تغییر و تحول شده است. بی‌شک یکی از عرصه‌های این تغییر و تحول انقلاب صنعتی است که از اروپا و با مرکزیت انگلستان شروع شد و به سایر نقاط جهان توسعه پیدا کرد.
 
انقلاب صنعتی هرچند به پیشرفت اروپا و بسیاری از نقاط جهان انجامید، دارای آثار و عوارض متعدد و متفاوتی بود. یکی از این آثار و عوارض استثمار جوامع دیگر و به‌ویژه کشورهای ضعیف بود؛ زیرا کشورهایی که انقلاب صنعتی را از سر گذرانده بودند با تولید انبوه مواجه شدند و بنابراین نیاز به بازار مصرفی را به‌شدت احساس می‌کردند. در واقع تولید انبوه یکی از آثار انقلاب صنعتی بود که نیاز به بازار مصرف را بیش از پیش ضروری می‌ساخت. این تولید از مقطعی به بعد بیش از نیاز مصرفی کشورهای صنعتی بود و سرمایه‌داری به‌شدت به دنبال بازار برای فروش کالاهای تولیدی خود می‌گشت. بر این اساس، تلاش خواهیم کرد در سطور زیر این موضوع و ابعاد و زوایای مختلف آن را بررسی کنیم و تأثیر متغیر مستقل، یعنی انقلاب صنعتی، بر متغیر وابسته، یعنی استعمار کشورهای ضعیف، را بسنجیم.
 
انگلستان زادگاه انقلاب صنعتی
به لحاظ تاریخی اگر بخواهیم به ماجرا نگاه کنیم استعمار و استعمارگری بسیار زودتر از انقلاب صنعتی رخ داده است. در واقع استعمارگری به قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی باز می‌گردد. در این دوره، قدرت‌های اروپایی به دنبال گسترش قلمرو، دسترسی به منابع طبیعی و کنترل مسیرهای تجاری بودند. این دوره‌ها شامل استعمار اسپانیا و پرتغال در قاره آمریکا و سپس توسعه استعمار انگلیس، فرانسه و هلند در آسیا و آفریقا بود. بااین‌حال، اگر بخواهیم سرآغازی برای انقلاب صنعتی نام ببریم قرن هیجدهم نقطه آغاز این تحول عظیم بود. انگلستان به واسطه داشتن نیروی انسانی، منابع طبیعی، اختراعات و اکتشافات و در نهایت سرمایه، همه آنچه را برای صنعتی شدن ضرورت داشت برخوردار بود.[1]
 

عاملی که انقلاب صنعتی را در انگلستان کلید زد

چرا انگلیس پیشگام انقلاب صنعتی شد؟

صنعت نساجی هند چرا و چگونه رو به زوال رفت؟