منوچهر آزمون

 
منوچهر آزمون، نوه دختری شیخ فضل‌الله نوری، خواهرزاده شیخ بهاءالدین نوری و فرزند ابوالقاسم و عصمت نبوی نوری در سال 1309 در تهران چشم به جهان گشود. پدرش، ابوالقاسم، کارمند وزارت دارایی و ساواک بود. آزمون در فاصله سالهای 1316-1330 تحصیلات ابتدایی را در دبستانهای خرد و نشاط و متوسطه را در دبیرستانهای رازی و دارایی در تهران گذراند. 1 پس از اخذ دیپلم در کنکور اعزام محصل به خارج از کشور شرکت کرد و برای تحصیل در رشته اقتصاد و علوم سیاسی در دانشگاه توبینگن و کلن راهی آلمان غربی گردید. هنوز مدت زیادی از تحصیل‌اش نگذشته بود که  با قطع ارز دانشجویی مجبور به ترک آلمان غربی شد و با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه لایپزیک عازم آلمان شرقی گشت و موفق به اخذ درجه دکترا در رشته اقتصاد سیاسی شد. او همچنین دوره‌های تخصصی در علوم سیاسی را نیز به پایان رساند و پس از اتمام تحصیلات به آلمان غربی بازگشت و حدود یکسال به تحقیق در فلسفه مارکسیسم ـ لنینیسم و اصول اقتصاد سوسیالیستی پرداخت 2 و سپس دوره‌های آموزش اطلاعات و مطبوعات را در مونیخ گذراند. آزمون به هنگام تحصیل در آلمان غربی تدریجا از مخالفین رژیم سلطنتی شد و به عضویت حزب توده و سازمان دانشجویی ایرانیان مقیم آلمان «سداما» درآمد. 3 ولی پس از چند سال همکاری با ساواک را برگزید.
 
او در سال 1337 با سمت کارمند قراردادی به عضویت سازمان اطلاعات و امنیت کشور پذیرفته شد و دو سال بعد حکم وی از قراردادی به رسمی تبدیل شد و در نمایندگی ساواک آلمان غربی انجام وظیفه می‌نمود. تا سال 1340 که به ایران بازگشت و در اداره کل هفتم ساواک (بررسی اطلاعات خارجی) به ریاست بخش کمونیسم منصوب گشت. وی بهسال 1346 رسما وارد کار دولتی شد و پس از مدتی خدمت در نخست‌وزیری به عنوان معاون سیاسی رادیو تلویزیون ملی ایران انتخاب شد و به مدت یکسال با نام مستعار «دکتر منوچهر قاطع» برای برنامه‌های تفسیر سیاسی تلویزیون مطلب می‌نوشت و از پیشرفتهای صنعتی و کشاورزی تمجید و از مخالفان حکومت انتقاد می‌نمود.4  یکسال بعد مدیرکل خبرگزاری پارس و سپس معاون فنی وزارت اطلاعات و جهانگردی گردید با این انتصاب آزمون از ساواک به آن وزارتخانه انتقال یافت و درسال 1350 در پستهای معاونت اموراجتماعی وزارت کشور، معاونت نخست‌وزیری و سرپرست سازمان اوقاف خدمت نمود.   او مدتی مسئولیت تبلیغات حزب ایران نوین را عهده‌دار بود و همچنین در انتخابات هیات اجرایی آن حزب که در 25 آذر 1352 برگزار گردید به عنوان نفر اول هیات برگزیده شد. 5 دو سال بعد به عضویت هیات اجرایی حزب رستاخیز ملت ایران انتخاب شد. 6 سال 1354 از تهران کاندیدای نمایندگی مجلس شورای ملی شد و با توجه به موقعیتی که در حزب رستاخیز کسب نموده بود، کارگردانی مجلس شورای ملی و سنا را به عهده گرفت. سال 1355 در آخرین ترمیم کابینه امیرعباس هویدا به سمت وزیر کار و اموراجتماعی معرفی گردید. بیش از یکسال از وزارت وی نگذشته بود که دولت هویدا سقوط کرد و سال 1356 جمشید آموزگار به نخست‌وزیری رسید و آزمون در این کابینه به استانداری فارس منصوب گشت. سال بعد با اوج گیری حوادث انقلاب اسلامی در کابینه شریف امامی به عنوان وزیر مشاور در اموراجرایی به دولت راه یافت. با سقوط کابینه فوق از وزارت استعفا داد و اقدام به تاسیس حزب جدیدی به نام اتحاد خلق ایران نمود که عمر چند روزه آن حزب با بازداشت وی پایان یافت.   سال 1357 با روی کار آمدن دولت ازهاری رژیم شاه برای فریفتن مردم مبادرت به دستگیری عده‌ای از مقامهای مملکتی از جمله آزمون نمود و او توسط فرمانداری نظامی تهران دستگیر و به زندان دژبان مرکز تحویل داده شد. آزمون پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل دادگاههای انقلاب، محاکمه و محکوم به اعدام و همچنین مصادره اموال شد. در متن کیفرخواست دادستان انقلاب وی به فساد در ارض، حیف و میل عواید اوقاف و اموال وقفی، فعالیت در سانسور اخبار و ... متهم گردید. آزمون در 20 فروردین 1358 تیرباران شد.   او دو بار ازدواج کرد. ابتدا در آلمان با خانمی مسیحی به نام کارین که حاصل آن دختری به نام کرنلیا یا مریم بود و از ازدواج دوم با شهناز مستوفی صاحب دو دختر به نامهای نوشین و آزاده شد. از تالیفات نامبرده می‌توان به کتابی با عنوان نوشته‌های دیروز، جزواتی به نام دنیای کمونیزم، جزوه‌های درسی اصول احزاب و تاریخچه احزاب ایران اشاره نمود.  

پی نوشت:
 

1. مختار حدیدی، جلال فرهمند، پرونده ناتمام (مروری بر زندگی و اسناد منوچهر آزمون)، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1380، ص 10.

2. منوچهر آزمون به روایت اسناد ساواک، ج 8، تهران، وزارت اطلاعات مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1383 ، ص نه و ده.

3. حزب توده در خارج از کشور، ج 10، تهران، وزارت اطلاعات مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1381، ص 10 .

4. احمد سمیعی، معماران تمدن بزرگ، تهران، روایت، 1372، ص 14.

5. مظفر شاهدی،سه حزب: مردم، ملیون، ایران نوین (1353-1336)، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1387، ص 791.

6. اصغر صارمی شهاب، حزب رستاخیز ملت ایران به روایت اسناد (1353-1357)، ج 1، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385، ص 25.