فعالیتهای تبلیغاتی سازمان زنان

سازمان زنان که به منظور اجرای سیاستهای فرهنگی، اجتماعی دولت در سطح طبقات مختلف زنان ایران آغاز به کار کرد، بیشتر فعالیتهای خود را در قالب فعالیتهای فرهنگی ارائه می ‏داد. به همین دلیل، سیاستهای خود را در زمینه ‏های مختلف اعم از فعالیتهای چاپ و نشر و تهیه برنامه تبلیغاتی در رسانه ‏های صوتی و تصویری، هماهنگ می ‏ساخت. حتی فعالیتهای حقوقی سازمان، بیشتر در ارتباط با چاپ کتب و مقالات صورت می ‏گرفت و تنها بخش کوچکی از آن در ارتباط با انجمن زنان حقوق‏دان هماهنگ می ‏شد که در قالب قانون حمایت از خانواده مطرح شد. از این‏رو، فعالیتهای تبلیغاتی سازمان را تحت عناوین زیر بررسی می ‏کنیم:

الف) فعالیتهای چاپ و نشر
فعالیتهای سازمان در زمینه چاپ کتب، مقالات و عکس، در خدمت اهداف اساسی سازمان به منظور ارائه مفهوم جدید از زن و نیز ارائه الگوهای جدید زندگی با برداشتهایی از فرهنگ غربی صورت می‏ گرفت. نشر کتب توسط سازمان به شاخه ‏های مختلف تقسیم می ‏شد.

1. برخی از تحقیقات سازمان، صرفا با هدف چاپ کتابهایی در زمینه تحولات زندگی زن ایرانی در دوره پهلوی و بزرگ‏ نمایی آن صورت می ‏گرفت. ازجمله این کتابها می ‏توان به زن ایرانی از شالیزار تا وزارت؛ تاریخچه فعالیت شورای عالی زنان ایران، چهره زن ایرانی، گزارش نقش زنان در برنامه ششم عمرانی کشور، نیروی زنان در خدمت جامعه، تاریخچه بزرگ، و تاریخچه لباس اشاره کرد. دو کتاب آخر، بهترین نوع لباس را لباس و نوع آرایش زن در دوره پهلوی معرفی می‏ کند و آن را نشانه آزادی و احقاق حقوق زنان در نوع پوشش، معرفی می‏ کند.

2. بخشی از کتابها به ارائه گزارشهای فعالیتهای سازمان مربوط می ‏شد. تاریخچه فعالیت سازمان زنان ایرانی، مجموعه گزارشهای سالیانه سازمان زنان ایران، مجموعه نشریات و جزوات مربوط به سمینارهای بین ‏المللی، بولتنهای هفتگی سازمان زنان ایران که هر هفته روزهای سه ‏شنبه در هفت هزار نسخه منتشر می ‏شد و اخبار پیامها، مصاحبه ‏ها، گزارشها، بخشنامه‏ ها، و تحقیقات سازمان در آن معرفی و تبلیغ می ‏شد، از این شمارند.
3. بخشی از کتابهای سازمان مربوط به مسائل آموزشی بود که موارد حقوقی، بهداشتی و... در زمینه ‏های مختلف زندگی اجتماعی در آن بررسی می ‏شد. چارچوب این آموزشها به نحوی تدوین می ‏شد که سیاستهای فرهنگی سازمان در آن تبیین می ‏شد. کتابهایی مانند سوادآموزی تابعی، حرفه و کارآموزی، بهداشت و تنظیم خانواده، کتابهای آموزشی، خیاطی، بافندگی، آشپزی، قالی‏بافی و صنایع دستی دیگر، کتاب‏های مربوط به قانون مدنی مانند قانون کار، قانون خانواده، زن و حقوق خانواده، زن و قانون انتخابات، زن و قانون کار، بررسی مسائل حقوقی خانواده‏ ها 1 و... از این جمله ‏اند. این کتابها اگرچه در نگاه اول، جنبه آموزشی داشتند، ولی چنان تدوین می ‏شدند که گویی تمامی امکانات نوین حقوقی از طریق سازمان به دست زنان رسیده و تنها می ‏بایست موارد استفاده یا آشنایی زنان به آنان تذکر داده شود. 2
4. برخی از کتابها، آموزش ساده قوانین و مقررات بود که به دلیل سطح پایین سواد، اغلب برای کارگران، روستاییان و برخی طبقات پایین چاپ می ‏شد. چاپ این کتاب‏ها بخش اندکی از انتشارات را به خود اختصاص می ‏داد. 33 راهنمای درسی، دفترچه تمرین خواندن و نوشتن، جزوه‏ ای در مورد اصول تدوین کتابهای آسان، بررسی حقوق زنان کارگر به زبان ساده و... در این رده قرار دارند.

سازمان زنان ایران در کنار فعالیتهای چاپ و نشر، اقدام به تأسیس کتابخانه مخصوص موضوع زن نیز کرد. که در آن، مجموعه‏ ای از کتابهای خارجی و ایرانی وجود داشت. علاوه بر این، مقالات دانشجویان دختر که پیرامون موضوع زن تهیه شده بود، بریده جراید در مورد پیشرفت زنان در ایران از انتشارات سازمان ملل متحد در مورد زنان، و مجموعه ‏ای از اسلاید و فیلم مربوط به فعالیتهای زنان بعد از سیاستهای تجددگرایی رضاخان در این کتابخانه وجود داشت. 3

ب) برنامه‏ ریزیهای عمومی
ــ شرکت همه ‏جانبه سازمان زنان در جهت اهداف تبلیغاتی حکومت از طریق تدوین برنامه‏ های مختلف صورت می‏ گرفت. برخی از این برنامه ‏ها به شرح زیر است:
ــ تشکیل سمینارها و جلسات مختلف سخنرانی در ارتباط با نقش جدید زن ایرانی در راستای سیاستهای تجددگرایی حکومت
ــ ترتیب مصاحبه‏ های مطبوعاتی یا رادیو و تلویزیونی و ارائه گزارشهای فعالیتهای سازمان در مطبوعات و رسانه‏ ها
ــ تدوین برنامه ‏های رادیو و تلویزیونی در ارتباط با سیاستهای سازمان و نقش و حقوق زن ایرانی در قالب فیلم یا برنامه ‏های مستند
ــ دید و بازدیدهای دسته‏ جمعی داخلی و خارجی با هدف آشنایی با فرهنگ کشورهای دیگر و آشنایی زنان دیگر جوامع با زن ایرانی
ــ ترتیب نمایشگاههای مختلف موضوعی یا فصلی به منظور تبلیغ فعالیتهای سازمان
ــ فعالیتهای بین‏المللی سازمان زنان و همکاری گسترده با سازمان ملل با هدف تبلیغات سیاسی 4
ــ شرکت گسترده سازمان در جشنهای 2500 ساله از طریق تهیه فیلم، انتشار کتاب، برپایی مجالس سخنرانی و کنفرانس، سخنرانی زنان در شهرهای مختلف، و تأسیس خانه‏ های زن در 1350 به مناسبت جشنهای 2500 ساله 5
ــ ترتیب نمایشگاه عکس از زنان کشورهای مختلف مانند فرانسه، امریکا، کره، تایلند، هلند، سنگاپور و... که ضمن آن، تبلیغات گسترده ‏ای درباره فعالیت سازمان زنان انجام گرفت. 6
ــ تدوین ماهنامه زن دانا که در آن پیشرفت زنان در نتیجه تحولات دوره پهلوی، مطرح و تبلیغ می ‏شد. 7

ج) فعالیتهای حقوقی
واحد حقوقی سازمان با توجه به اهداف سیاسی، فرهنگی حکومت و با تعاریف جدید از حقوق و برابری زنان و مردان، برنامه ‏ریزی شد. این واحد با هدف القای تفکر و فرهنگ جدید به جامعه در جهت تبلیغاتی، اقدام به انتشار جزوات و کتابهای مختلف در زمینه حقوق زنان می ‏کرد و حقوق جدیدی را مطرح می ‏ساخت که مبنای آن، تحولات حقوقی کشورهای غربی بود. علاوه بر این، با تشکیل سمینارها و جلسات مختلف سعی در القای این مفاهیم در فرهنگ عمومی داشت. برخی از کتابهایی که در سال 1353 در همین زمینه به چاپ رسیده عبارت بودند از:
      1. بررسی اعلامیه جهانی رفع تبعیض از زن و مقایسه آن با مقررات قانونی ایران
     2. تبعیض بین زن و مرد و اثرات اجتماعی آن (بررسی مواد یک و سه اعلامیه رفع تبعیض از زن)
     3. بررسی ماده چهارم رفع تبعیض از زن... در مورد موقعیت زنان در سازمانهای دولتی و اجتماعی
     4. بررسی ماده ششم اعلامیه رفع... در مورد حقوق زنان در خانواده
     5 . بررسی ماده دهم اعلامیه رفع... در مورد حقوق کار و اشتغال 8
     6. کتاب حقوق خانواده (مجموعه سخنرانیهای دوره کوتاه مدت واحد آموزش حقوق به زبان ساده)

در کنار فعالیتهای چاپ و نشر واحد حقوقی که در راستای سیاستهای کلی سازمان بود، برخی طرحهای پژوهشی و تحقیقی در ارتباط هماهنگ با سازمان ملل نیز انجام می‏ شد که در بخش روابط بین ‏المللی به آن پرداخته می ‏شود.

برگزاری سمینارها و جلسات نشست و گفت‏ وگو در خصوص قوانین حقوقی، از دیگر برنامه ‏های واحد حقوقی بود. علاوه بر این، کمیته ‏های پیگیری و اجرا در سازمان پیش‏بینی شده بود که طبق اساسنامه آن، می‏ بایست موارد قانونی مصوب شورای دولت تا مرحله اجرا در ادارات و سازمانها در سطح جامعه پیگیری می ‏شد. اما هیچ‏گونه گزارشی از عملکرد و نتایج این کمیته ‏ها در دست نیست.

واحدهای مشاوره حقوق خانواده نیز که در فعالیتهای حقوقی سازمان پیش‏ بینی شده بود، دارای یک مرکز یا مکان مشخص نبود و در سطح محدود با استفاده از امکانات محلی در مناطق مختلف و با همکاری از برخی حقوق‏دانان به مشکلات خانوادگی، حقوقی رسیدگی و یا تا مراجعات قانونی به دادگاهها پیگیری می ‏شد. 9 این فعالیتها در سطح بسیار محدودی به مورد اجرا درمی ‏آمد و در گزارشهای سازمان، تنها به دو نمونه از آن اشاره شده است. 10

یکی از عمده ‏ترین اقدامات سازمان زنان، تلاش در جهت تدوین و اجرای قانون حمایت از خانواده با همکاری انجمن زنان حقوق‏دان بود. این قانون در 25 خرداد 1346 به تصویب رسید که سازمان زنان، تبلیغات گسترده ‏ای را به این قانون اختصاص داد. قانون مذکور که مواد آن برگرفته از قوانین کشورهای اروپایی بود، در کتب مختلف به وسیله انجمن زنان حقوق‏دان و سازمان زنان ایران منتشر شد. در مقدمه کتاب قانون حمایت از خانواده ذکر شده که این قانون، یکی از دستاوردهای انقلاب سفید و مترقی ‏ترین قوانین جهان است. در حقیقت، به منظور اجرای سیاستهای جدید دنیای سرمایه‏ داری و برای جلوگیری از رشد جنبشهای آزادی‏بخش و با هدف هموار کردن راه نفوذ اقتصاد سرمایه‏ داری تدوین شده بود. قانون حمایت خانواده به منظور آزاد کردن نیروی ارزان کار زن بود تا نیازهای جامعه‏ ای با اقتصاد سرمایه‏ داری را در صنایع مونتاژ و وابسته تأمین کند. از طرف دیگر، قوانین حمایت از خانواده که با شعار حقوق زن تدوین شد، بر بسیاری از جنبه ‏های زندگی زنان ضربه زد و آنان را از مسیر واقعی خود منحرف ساخت. در واقع با تشکیل شورای عالی زنان و سازمان زنان ایران، جمعیتهای مختلف زیر نظر این دو سازمان با توالی زمانی متفاوت، تحت تأثیر سیاستهای هماهنگ ‏سازی حکومت قرار گرفتند و کارآیی لازم را از حرکت زنان گرفتند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. کتابنامه آثار زنان ایران. انتشارات سازمان زنان ایران. آبان 1339.
2. اغلب این کتابها در بخش اسناد کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران وجود دارد.
3. گزارش فعالیتهای سازمان زنان ایران، سال 1352ـ1351. ص 2.
4. مجموعه گزارشهای سالهای 1351ـ1350، 1354ـ1353 و 1349ـ 1348. https://iichs.ir/vdchtwnkd23nz.ft2.html

روشنایی‌بخش راه انقلاب

شورش خلیج فارس‌نشین‌ها علیه سرمایه‌داری

رویکردهای امنیتی و نظامی اسرائیل به ایران

پل شکست شاه در برابر جریان خروشان انقلاب

روباه پیر چگونه گوی سبقت را از سایر قدرت‌های استعماری ربود؟

وزیر روسوفیل رضاشاه

پیوند نفتی شاه و صهیونیست‌ها

مأموریت «به‌سوی مستعمره بزرگ»

از آرژانتین و کانادا تا آفریقای جنوبی

رفراندم در تاریخ معاصر ایران

فعالیتهای تبلیغاتی سازمان زنان