به دنبال ورود نیروی نظامی ژاپن به اندونزی و برمه، که دارای معادن نفتی مهمی بودند، و اشغال این دو منطقه در جنگ جهانی دوم، نفت ایران و پالایشگاه بزرگ آبادان،‌ تنها منبع تأمین احتیاجات متفقین در نبردهای جنوب شرقی آسیا شد.

در شرایطی که همه راههای سیاسی مسدود شده بود، «آیت‌الله کاشانی و جبهه ملی، با ارسال پیغامی به نواب صفوی، از فدائیان اسلام برای حل قضیه نهضت ملی نفت و جلوگیری از کودتای نظامی و سرکوب آزادیها توسط رزم آرا،‌ استمداد کردند تا شاید نهضت ملی، ‌با بازوی اجرایی "فدائیان اسلام"، از شکست حتمی رهایی یابد».

امام در سخنرانی 12 بهمن 57 امام در بهشت زهرا، خطاب به امرای ارتش می‌‌گوید: «آقای ارتشبد! شما نمی‌‌خواهید مستقل باشید؟ آقای سرلشکر! شما نمی‌‌خواهید مستقل باشید، شما می‌‌خواهید نوکر باشید؟» و در روز بعد در میان جمعی از روحانیون بار دیگر اشاره دارد: «ما می‌‌گوییم شما نوکر نباشید، مستشار آمریکایی بر شما حکومت نکند، ‌صاحب‌منصبهای اسرائیلی به شما حکومت نکند، ما یک همچو چیزی می‌‌گوییم، این منطق ماست».

سفر هایزر به تهران که بدون گذرنامه، با لباس شخصی و مخفیانه صورت پذیرفته بود با دستور مستقیم جیمی کارتر، رئیس جمهوری آمریکا کلید خورد که چهار عمل را می‌‌بایست در ارتباط با ارتش انجام دهد: اطمینان لازم به سران ارتش؛ وجود یک دولت قوی و پایدار که بتواند دوست آمریکا باشد؛ انسجام ارتش و همکاری نزدیک با دولت مفروض؛ نگهداری از تاسیسات حساس و پیشرفته نظامی...

فردای روز حرکت، ناگهان در وقت فریضه نماز صبح عارضه‌‌ای بر ایشان مستولی شد که نیاز به طبیب لازم می‌‌نمود. ظاهرا ضعف شدید و درد بی‌‌امان باعث شد قبل از طلوع آفتاب فوت کنند. طبیب مخصوص آخوند، «میرزا محمود حکیم» گفته است «که به آخوند سمی داده‌‌اند، که اثرش روی قلب تدریجی بوده است».