دروازه‌های دوازده‌گانه اطراف شهر ــ به جز دروازه بی‌سقفی که محل عبور ماشین دودی بود ــ تنها مدخل و مخرج آیندگان و روندگان شهر به حساب می‌آمد که از اذان صبح گشوده شده کمی بعد از غروب مسدود می‌گردید و مترددین را لازم بود که فقط در ساعات گشایش آنها رفت و آمد داشته باشند و در ساعات و اوقات غیرمجاز فقط با راضی ساختن دروازه‌بانان و دادن پول چای و دست‌لاف و مانند آن می‌توانستند عبور و مرور بکنند و در غیر این صورت اجبار بود که تا باز شدن آنهاا معطل بشوند.

... دروازه‌بانی و نواقلی از مشاغلی بود که کمتر کاری عوایدش به پای آن می‌رسید، لیکن مداخل کلی و برّه‌کشان آنها در مواقعی بود که وضعی فوق‌‌العاده مانند جنگ و سان و رژه و مانور و شاه‌سواری و مثل آن پیش آمده دولت مال‌بگیری1 داشته بخواهد مهمات و قورخانه‌ای حمل و نقل بکند.

غیر از دروازه‌های 13گانه اطراف شهر که در امتداد خندق‌ها شهر را در محاصره داشتند دروازه‌های دیگری نیز در داخل، یعنی در مرکز شهر، وجود داشت که حدود ارک شاهی و عمارات شاهی و کاخ‌های سلطنتی را از شهر مجزا می‌کرد و عبارت بودند از:...

این دروازه‌ها که جز دروازه ماشین دودی، معماری بقیه‌شان با تفاوتهایی شبیه معماری زمان صفویه بود، در زیربنایی به مساحت 100 تا 120 ذرع مربع در عرض 15 و طول 8 ذرع برپا گردیده بود. با این شکل که دهانه‌ای بزرگ در وسط و دو گوشوار در دو طرف داشت...

تهران چهل پنجاه سال پیش شهری بود به وسعت تقریبی 21 کیلومتر مربع که تعداد جمعیتش را بین 250 تا 300 هزار نفر تخمین می‌زدند. تعداد دقیق جمعیت شهر از آن جهت معلوم نبود که هنوز آمار و احصائیه معمول نشده، داشتن شناسنامه هم باب نشده بود...

«قنبرسیاه مردی بود زشت سیاه‌چرده با موهایی ژولیدۀ درهم گوریده، مانند سیاههای آفریقایی با قدی متوسط که تابستانها مصالح دزدی و پائیز و زمستان از خرمن‌ها و روستاهای اطراف گندم‌دزدی و جودزدی می‌نمود.