پس از تشکیل مجلس و تصویب لوایح و قوانین اساسی مغایر و به‌دور از فرهنگ جامعه ایرانی، شیخ فضل‌الله نوری بارها تذکر داد: « در ابتدای کار تند نروید که می‌ترسم درمانید و جلوگیری از اجتماع نتوانید نمود»، اما متأسفانه به مرور زمان بین شیخ و مشروطه‌طلبان و به‌خصوص مشروطه‌خواهان غرب‌گرا فاصله‌ فکری و اعتقادی گسترده‌ای ایجاد گشت...

در رابطه با ترور حاج عباس قمی، کمیته مجازات مشهد در نامه‌ای بی‌ادبانه و توهین‌آمیز، این عالم جلیل‌القدر را تهدید به ترور می‌کند. متن نامه به این شرح است: «آقای شیخ عباس قمی، پدرسوخته! شنیدم که در منبر از آمریکاییها حرف بد می‌زنید، اگر شنیده شد که دومرتبه از این‌گون مزخرفات بگویید و تکذیب نکنید، همین دوشنبه به ضرب گلوله شکمت را مثل سگ پاره و پردود خواهیم کرد».

نحوه تعامل شهید آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری با مهم‌ترین رویداد دوران خود، یعنی «مشروطیت»، بیش از قرنی است که کماکان در معرض نقض و ابرام قرار دارد و این شاهدی است بر این اندیشه که کردار نخبگان، در دایره زمان نمی‌گنجد و دامنه آن به ادوار بعدی تعمیم می‌یابد. در گفت‌وشنودی که پیش روی شماست، جناب دکتر یعقوب توکلی، تاریخ‌پژوه معاصر، ابعاد این مقوله را بررسی کرده است.

عالم اندیشمند و روشنگر، زنده‌یاد حجت‌الاسلام والمسلمین علی ابوالحسنی (منذر) در شناخت زندگی و زمانه شهید آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری، ید طولایی داشت و آثاری که دراین‌باره از خویش برجای نهاد بیانگر این امر است. گفت‌وشنودی که در پی می‌آید در سال 1380 با آن فقید سعید انجام شده و ترجمانی از اندیشه‌های او در این فقره به‌شمار می‌آید.

اگرچه انقلاب مشروطه از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است، اما در رابطه با نقش زنان در انقلاب مشروطه تاکنون کمتر سخن به میان آمده است. گفت‌وگوی پیش رو، با مظفر شاهدی، محقق و پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر ایران می‌تواند ابعادی از حضور زنان در این انقلاب را برای ما روشن کند. مظفر شاهدی پژوهشگر موسسه مطالعات تاریخ معاصر و صاحب آثاری چون «افول مشروطیت»، «زندگانی سیاسی خاندان اقبال» و «زندگانی سیاسی خاندان علم» است.

از مهمترین مباحثی که در عصر قاجار توجه پژوهشگران و محققان را به خود جلب کرده است، فعالیتهای روشنفکران است. استاد عبدالحسین خسروپناه از جمله پژوهشگران برجسته‌ای است که در این باب آثاری چند را به رشته تحریر درآورده است. از ایشان، در حوزه‌های دیگر نیز دهها جلد کتاب و مقالات و رسائل متعددی منتشر شده است.