با وجود فعالیت تشکیلات سیاسی و انجمن‌های مخفی در دوره پیشامشروطه، سابقه حزب سیاسی در ایران به حدود صد سال قبل و دوره پس از انقلاب مشروطیت باز می‌گردد. از این دوره تا زمان ظهور رضاخان، اولین مقطع از تاریخ تحزب در ایران شکل گرفت که طی آن حوادثی درباره این نهاد مؤثر در حیات سیاسی رخ داد که برای تحزب‌پژوهی در ایران نمی‌توان آنها را نادیده گرفت

چرا در برهه‌ای که کشورهای خاورمیانه و به‌طور ویژه عراق و کویت از پذیرش امام در جهت حمایت از رژیم شاه سر باز می‌زدند، فرانسه حاضر شد تا پذیرای امام در خاک خود باشد؟

در نیمه دوم حکومت پهلوی حزب توده و جریان‌های چپ قدیمی از رونق افتادند و گروه‌های چپ جدید روی کار آمدند که خواهان مبارزات مسلحانه به جای مسالمت‌جویانه بودند و دیگر اعتراض‌های مسالمت‌آمیز را مثمر نمی‌دانستند. در این تغییر استراتژی مبارزاتی دو دسته عوامل خارجی و داخلی دخیل بودند

رضاخان در دوره‌ای که به تازگی رئیس‌‌الوزرا شده بود تلاش کرد از سویی احمدشاه را از صحنه سیاسی ایران حذف کند و از سوی دیگر خود را به برقراری یک حکومت جمهوری علاقه‌مند نشان دهد، اما ایده جمهوری‌خواهی از کجا به ذهن او خطور کرد؟

اجرای سیاست‌های عشایری بدون ایجاد بسترهای اجتماعی و نیز بدون فضاسازی فکری و فرهنگی، هزینه‌های زیادی برای رضاشاه در پی داشت؛ ازاین‌رو کارگزاران پهلوی در این برهه وظیفه ویژه‌ای را برای ایجاد اجماع در میان روشنفکران، تحصیل‌کردگان و قاطبه مردم بر دوش گرفتند