قانون اساسی مشروطه و متمم آن، هیچ یک از نهادهای دموکراسی مستقیم و از جمله همه‌پرسی را به رسمیت نشناخت و جایگاه قانونی بدان نداد، با وجود این، تا زمانی که این قانون (یعنی تا سال ۱۳۵۷ش) جاری بود دو همه‌پرسی در ایران در سال‌های ۱۳۳۲ و ۱۳۴1 برگزار شد

در روز 9 آبان 1304 گروهی از نمایندگان مجلس پنجم، ماده واحده‌ای را به مجلس تقدیم کردند و طی آن خواستار انتقال قدرت از قاجار به پهلوی شدند. در این ماده واحده آمده بود مجلس به خاطر سعادت ملت، خلع قاجار را اعلام و اداره موقت کشور را در محدوده قانون اساسی و قوانین نافذ به آقای رضاخان پهلوی منتقل می‌کند. این طرح به محض اعلام شدن، مخالفت و موافقت نمایندگانی را به دنبال داشت

ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران، گفت: آمریکا با چهل‌هزار دلار توانست در ایران کودتا کند شاید هزینه یک گردان باشد. امروز اگر آمریکا بخواهد علیه ایران اقدام نظامی انجام دهد به چهارصدمیلیارد دلار و دویست‌هزار نیروی نظامی نیاز دارد.

از جمله اقدامات رشیدیان‌ها، همدستی با برخی مقامات عالیرتبه نظامی مخالف مصدق مانند زاهدی، حجازی و ارفع، در تشکیل کمیته سرّی «کمیته نجات وطن» بود. این کمیته تحت نظارت سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا به‌وجود آمد و مخفیانه در راستای براندازی دولت مصدق فعّالیت نموده، تدریجاً وسعت شبکه خود را گسترش داد و با تعدادی سناتور و نمایندگان رابطه پنهانی داشت. در برنامه کمیته مذکور، اقداماتی اعم از کودتا، قتل، شایعه‌پراکنی، خرابکاری اقتصادی و اداری پیش‌بینی شده بود.

ازآنجاکه خط مشی سیاسی و اقتصادی مصدق مبنی بر استقلال کشور و عدم دخالت اجنبی، از همان آغاز فعالیت کابینه او، کاملا مشخص بود، از همان اوایل حضور او در منصب نخست‌وزیری، زاینر، متخصص و پژوهشگر ادیان شرقی بریتانیایی، روانه ایران شد

روزهایی که بر ما گذشت، از آن روی که با سالروز کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد مصادف بود، سخن و تحلیل از تاریخچه دخالت‌های آمریکا در ایران را به‌هنگام ساخت. به همین مناسبت در گفت‌وشنودی که هم‌اینک پیش روی شماست، با جناب خسرو معتضد درباره نقش دولت آمریکا در کودتا به گفت‌وگو نشسته‌ایم.