«جمهوری‌خواهی» در سه برهه به صورت جدی در تاریخ معاصر ایران تکرار شده است؛ از قضا هر سه بار نیز در دوره پهلوی بوده است. سرنوشت این سه جمهوری‌خواهی به کجا انجامید؟

در روز 9 آبان 1304 گروهی از نمایندگان مجلس پنجم، ماده واحده‌ای را به مجلس تقدیم کردند و طی آن خواستار انتقال قدرت از قاجار به پهلوی شدند. در این ماده واحده آمده بود مجلس به خاطر سعادت ملت، خلع قاجار را اعلام و اداره موقت کشور را در محدوده قانون اساسی و قوانین نافذ به آقای رضاخان پهلوی منتقل می‌کند. این طرح به محض اعلام شدن، مخالفت و موافقت نمایندگانی را به دنبال داشت

میرزا حسن‌خان مستوفی موسوم به «مستوفی‌الممالک» و معروف به «آقا»، سیاستمدار ایرانی است که چندین بار عهده‌دار منصب ریاست وزرایی، وزارت جنـگ، داخله، مالیه و... شد، با وجود این، او را شمشیر جواهرنشانی خوانده بودند که برای روزهای سلام به‌کار می‌آید

قوام‌السلطنه (احمد قوام) نامی بود در دوران تحصیلی‌ام در مدرسه دارالفنون جزو مرتجعین،‌ زیرا او برادر وثوق‌الدوله بود که من در 13 سالگی که کلاس اول مدرسه دارالفنون بودم جزو سایر محصلین،‌ یک روز علیه او تظاهر در خیابان ناصریه که محل مدرسه‌مان بود،‌ نمودم و او را به مملکت خائن می‌دانستم که قرارداد اسارت ایران به دست انگلستان را به نام 1919 امضا نموده و مورد اعتراض عده‌ای از رجال کشور و محافل آزدای‌‌خواه داخلی و ...