اعلام مقررات حکومت نظامی در تهران/ نخست‌وزیر: سردسته‌های خرابکاران توقیف شدند/ تظاهرات در قم، مشهد، تبریز و شیراز/ اعلامیه آیت‌الله خوانساری در پی دستگیری آیت‌الله خمینی و قتل و جرح مردم/ اعلامیه آیت‌الله گلپایگانی در پی دستگیری امام خمینی/ انعکاس وقایع ایران در روزنامه‌ها و خبرگزای‌های جهان/ سربازان با خونسردی به سوی مردم تیراندازی می‌کردند!
اعلام مقررات حکومت نظامی در تهران
مطبوعات امروز نوشتند: به دنبال حوادث بلوا و آشوبی که دیروز در تهران و بعضی شهرستان‌ها اتفاق افتاد و منجر به قتل و جرح زیادی گردید، هیئت دولت در یک جلسه سه‌ساعته برقراری حکومت نظامی را در تهران و حومه تصویب کرد و تیمسار سپهبد نصیری، رئیس شهربانی کل کشور، با حفظ سمت به فرمانداری نظامی تهران و حومه انتخاب شد. دیشب بلافاصله پس از صدور تصویب‌نامه دولت، اولین اعلامیه فرمانداری نظامی تهران و حومه در ساعت 8 بعد از ظهر صادر گردید.
در این اعلامیه آمده است: چون به موجب تصویب‌نامه هیئت دولت به منظور حفظ آرامش و امنیت عمومی و رفاه اهالی محترم پایتخت و حومه و جلوگیری از اعمال سوء و اخلالگری عناصر مفسده‌جو، مقررات حکومت نظامی در تهران و حومه برقرار می‌گردد و تصویب‌نامه دولت نیز از رادیو به استحضار عامه رسیده است، اینک لازم می‌دانم موارد زیر را جهت اطلاع اهالی محترم پایتخت اعلام و انتظار دارد که در حفظ نظم و آرامش با مأمورین انتظامی جهت همکاری کوشش فرمایند.
1. از این تاریخ تا صدور اعلامیه قانونی از ساعت 22 (10 شب) تا 5 صبح عبور و مرور در شهر و حومه مطلقا ممنوع است و چنانچه به دستور توقف مأمورین انتظامی توجه ننمایند به سوی آنان تیراندازی خواهد شد.
2. اجتماعات به کلی قدغن است و افراد و اشخاص حق توقف و اجتماع در معابر ندارند و با اولین اخطار مأمورین انتظامی باید فورا متفرق شوند.
3. افرادی که شغل و کار آنان ایجاب می‌کند هنگام شب از خانه خارج شوند از قبیل اطبا، داروسازان و غیره باید اجازه مخصوص از فرمانداری تحصیل نمایند.
4. اشخاصی که عملا بر ضد دولت مشروطه و امنیت و آسایش عمومی اقدام و خیانت آنها مدلل شده باشد محکوم به قتل خواهند شد.
5. اشخاصی که سوء ظن مخالفت با دولت مشروطه و امنیت و انتظام عمومی در حق آنان بشود قوه مجریه حق توقف آنان را خواهد داشت و پس از توقف به استنطاق آنان شروع خواهد شد.
6. مأمورینی که تأمین شهر به عهده آنان واگذار است در صورت سوء ظن، حق دخول به منازل و اجرای تحقیقات را خواهند داشت و در صورت مخالفت و مقاومت جبرا می‌توانند داخل شوند.
7. اجتماعات انجمن‌ها در مدت حکومت نظامی باید به کلی موقوف و متروک گردد.1
نخست‌وزیر: سردسته‌های خرابکاران توقیف شدند
اسدالله علم، نخست‌وزیر، امروز ضمن مصاحبه کوتاهی به خبرنگاران گفت: لازم است این مطلب به اطلاع عموم برسد که حوادث اخیر مسلما به منظور ارعاب مردم بود تا از آن نتیجه سیاسی گرفته شود و مطابق اطلاعاتی که ما در دست داریم، اگر در نتیجه پیش‌بینی دولت حالا اتفاق نمی‌افتاد، در دو هفته دیگر به صورت دامنه‌دارتری ظاهر می‌شد که مشکلات دولت و زیان ملت بیشتر می‌گردید. اکنون به هیچ صورتی اشکالی در بین نیست و به هم‌میهنان عزیز خود اطمینان می‌دهم اشخاصی که باعث ناراحتی مردم می‌شوند به شدیدترین وجهی تنبیه خواهند شد و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست.
نخست‌وزیر افزود: این نکته را نیز یادآور می‌شوم که در هر نقطه‌ای از کشور لازم باشد با شدت عمل از این گونه عملیات مخرب و مزاحم مردم شرافتمند و اصلاح‌طلب ایران جلوگیری خواهیم کرد، ولی خوشبختانه در هیچ نقطه‌ای از کشور چنین احتیاجی برای شدت عمل پیدا نشده است و مردم در آرامش و سکوت به سر می‌برند و چون لازم بود که در شیراز چند نفر فورا محاکمه نظامی شوند، در آنجا حکومت نظامی اعلان شد تا مقررات حکومت نظامی به موقع اجرا درآید.
ضمنا اسدالله علم، نخست‌وزیر، به خبرگزاری «پارس» نیز چنین اظهار داشت: توطئه خطرناکی بر ضد مصالح و اصلاحات و ترقی ایران در جریان امر کشف شد، سردسته‌های خربکاران توقیف شده و تسلیم محاکم حکومت نظامی شدند. دولت توانست به موقع توطئه را کشف و سرکوب کند. اکنون هم حکومت نظامی در تعقیب باقیمانده افرادی است که در این ماجرا دست داشتند.2
تظاهرات در قم، مشهد، تبریز و شیراز
هم‌زمان با حوادث و وقایع روز اخیر در تهران، در بعضی از شهرستان‌ها هم تظاهراتی صورت گرفت. بر اساس این گزارش، دیروز شهر قم نیز به دنبال انتشار خبر انتقال آیت‌الله خمینی از این شهرستان دستخوش حوادثی گردید. در این شهر نیز به دنبال تظاهراتی که صورت گرفت عده‌ای مجروح و مقتول شدند.
خبرنگار روزنامه «کیهان» نیز از شیراز خبر داد: به دنبال تظاهرات امروز مردم شیراز از طرف لشکر 10 پیاده فارس در سراسر شیراز و حومه حکومت نظامی اعلام گردید. در جریان تظاهرات امروز چند نفر کشته و زخمی شدند. تظاهرکنندگان در خیابان زند، سینما حافظ و چند مشروب‌فروشی و یک جیپ شهربانی را آتش زدند.
همچنین بر اساس گزارش «خبرنگار کیهان» از شیراز چهار نفر از روحانیون شیراز نیز ساعت دو بعد از نیمهشب به وسیله مأمورین انتظامی بازداشت شدند. بازداشت‌شدگان عبارت‌اند از: آقایان آیت‌الله بهاء‌الدین محلاتی، سیدعبدالحسین دستغیب، محی‌الدین محلاتی و سیدمجدالدین مصباحی و شایع شده است که شبانه تحت‌الحفظ با هواپیما به تهران اعزام شده‌اند.
«خبرنگار کیهان» از مشهد نیز گزارش می‌دهد که آیت‌الله قمی، که روز گذشته در مشهد بازداشت شده بود، غروب دیروز به تهران اعزام شد. هم‌اکنون مشهد آرام است و مأمورین انتظامی و سربازان لشکر 12 خراسان در اطراف حرم مطهر امام رضا(ع) و سایر نقاط شهر، که احتمال بروز حوادثی می‌رود، پاس می‌دهند.3
اعلامیه آیت‌الله خوانساری در پی دستگیری آیت‌الله خمینی و قتل و جرح مردم
آیت‌الله خوانساری در پی دستگیری آیت‌الله خمینی و سرکوب مردم در جریان قیام 15 خرداد تصریح کردند: حوادث تأسف‌آور یکی دو روز اخیر، که منجر به قتل و جرح یک عده مردم بی‌گناه و توقیف حضرت آیت‌الله خمینی و آیت‌الله قمی و آیت‌الله محلاتی شیرازی و دیگر آقایان عظام شده است، موجب کمال تأثر و تأسف حقیر گردید و با کمال تعجب مشاهده می‌شود مسئولین امنیت کشور با نهایت گستاخی حضرات آقایان مراجع عظام و علمای اعلام دامت برکاتهم را موافق اموری که مباینت آنها با شرع مطهر محرز و مکرر تذکر داده شده است جلوه می‌دهند.
در ادامه این اعلامیه آمده است: حقیر در این موقع حساس لازم می‌دانم اولیای امور را متذکر سازم انجام این گونه اعمال ضد انسانی نسبت به حضرات علمای اعلام و قتل و جرح مردم بی‌پناه نه تنها موجب رفع غائله نخواهد بود، بلکه جز تشدید امور و ایجاد تفرقه و وخامت اوضاع اثر دیگری نخواهد داشت.
آیت‌الله خوانساری افزوده است: موجب کمال تأسف است که باید حریم مقدس اسلام و روحانیت از طرف اولیای امور این چنین مورد تجاوز قرار گیرد؛ «انا لله و انا الیه راجعون».
اعلامیه آیت‌الله گلپایگانی در پی دستگیری امام خمینی
آیت‌الله گلپایگانی در اعلامیه‌ای به مناسبت دستگیری آیت‌الله خمینی تصریح کرده‌اند: مصائب جبران‌ناپذیر این دو روزه که باعث هتک احترام مقدسات اسلام و مذهب شیعه گردید، بی‌نهایت موجب تأثر و تأسف است. اقدام هیئت حاکمه به توقیف شخصیت بارزه مثل حضرت آیت‌الله خمینی و آیت‌الله قمی و سایر آیات و علما و مبلغین محترم و قتل جمع کثیری از مردم مسلمان بی‌گناه، قلب مبارک حضرت ولی عصر ارواحنا فداه را جریحه‌دار و ملت شیعه را عزادار ساخت؛ «انا لله و انا الیه راجعون».
این اعلامیه می‌افزاید: تظاهرات دینی دامنه‌دار علیه این اقدام، که اهانت به اسلام محسوب است، یک بار دیگر تصمیمات خلاف شرع هیئت حاکمه را از نظر ملت مسلمان ایران لغو و محکوم کرد.
آیت‌الله گلپایگانی افزوده است: جای بسی تأسف است که دستگاهی که خود را مسئول حفظ امنیت معرفی می‌نماید به این اقدامات، که نتیجه آن اضطراب عمومی و بروز حوادث خونین است، مبادرت کند و علاوه بر آنکه به فتوای مراجع مسلمین توجه نکرده، علمای اعلام را به موافقت با مطالبی که مکرر مخالفت آن را با احکام شرع مقدس اعلام داشته‌اند متهم نماید.
در بخش دیگری از این اعلامیه آمده است: مصادر امور مطمئن باشند که اگر به بازداشت دسته‌جمعی علما و مراجع هم اقدام کنند، فتاوی و احکام آنان همچنان نافذ و بر هر مسلمان واجب‌الاتباع است و حریم احکام شرعیه مقامی نیست که بتوان با زور و ایجاد محیط ارعاب در آن نفوذ کرد.
آیت‌الله گلپایگانی تصریح کرده است: حقیر نگرانی شدید خود را از آثار سوء اقدامات هیئت حاکمه و تعقیب این تصمیمات و اتلاف نفوس مردم بی‌گناه اظهار و تذکر می‌دهم تسکین ملت شیعه ایران که از دین و مذهب خود دست‌بردار نیست، به وسیله کشتار و ایجاد محیط ارعاب حاصل نخواهد شد.4
انعکاس وقایع ایران در روزنامه‌ها و خبرگزای‌های جهان
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در مورد وقایع دیروز و امروز ایران نوشت: آمار غیر رسمی می‌گوید در تظاهرات دیروز عده زیادی کشته و در حدود یک‌هزار نفر مجروح شده‌اند. سرلشکر پاکروان، معاون نخست‌وزیر، گفت: هنوز خیلی زود است که تعداد دقیق مقتولین را معلوم کنیم. مخالفین هنگامی که علیه اصلاحات شاه تظاهر می‌کردند در نقاط مختلف پایتخت با سربازان و پلیس زد و خورد کردند.
سربازان با خونسردی به سوی مردم تیراندازی می‌کردند!
«یونایتدپرس» نیز نوشت: آیت‌الله خمینی امروز به اتفاق همکارش آقای فلسفی و بیست تن از پیروانش دستگیر شد. توقیف مزبور موجب تظاهراتی شدید در سرتاسر پایتخت گردید. تظاهرکنندگان کوشیدند اداره رادیو را اشغال نمایند
تظاهرات در حوالی بازار با شدت بیشتری جریان داشت و تظاهرکنندگان به سوی مأمورین حمله می‌کردند و سربازان با خونسردی با سلاح‌هایشان تیراندازی می‌کردند.
مردی را دیدم که درست در جلوی من به زمین افتاد، ولی تظاهرکنندگان هنوز هم جلو می‌آمدند و سربازان هم به شلیک خود ادامه می‌دادند. عابرین از کناره بازار با ترس و وحشت فرار می‌کردند. بالاخره تیراندازی متوقف شد و دودها محو گردید. سربازان هنوز ایستاده بودند، ولی از شورشیان خبری نبود.
به اطرافم می‌نگریستم؛ قلب تهران مانند صبح بعد از وقوع یک گردباد عظیم به نظر می‌رسید. همه چیز تکه‌تکه و خرد شده بود. من در بیست سال گذشته هرگز صحنه‌ای بدتر از این واقعه ندیده بودم.5
